ما را دنبال کنید
حرکت به سوی کشاورزی خودکفا
از جمله حوزه‌هایی که بخش قابل توجهی از فعالیت‌های دانش‌بنیان آستان قدس رضوی را متوجه خود کرده، حوزه کشاورزی است؛ حوزه‌ای کلیدی برای کشور که فناور شدن و دانش‌بنیان شدنش، ضروری است. متولی فعالیت‌های این بخش در آستان قدس رضوی، مؤسسه بذر و نهال رضوی است که در این گزارش به برخی فعالیت‌ها و دستاوردهای آن طی سال 1401 نگاهی داشته‌ایم.
در شرایطی که 98 درصد بذرهای صیفی و سبزی کشور بذرهای وارداتی است، مؤسسه بذر و نهال رضوی این افتخار را داشته که بتواند در حوزه دانش‌بنیانی علوم و فناوری بذر ورود و به کاهش این وابستگی کمک کند. به دلیل حساسیت بسیار بالای بذر لاین‌های والدینی برای تولید بذر هیبرید، فقط مجموعه‌هایی امکان تولید این بذور را دارند که دارای توان بالای تخصصی در حوزه دانش‌بنیان فناوری تولید بذر باشند و این که مؤسسه ذیل آستان قدس رضوی به چنین دانشی مجهز شده، بسیار غرورآفرین است.
با توجه به اهمیت بذر ذرت به عنوان محصولی استراتژیک درخصوص رفع نیازهای دانه و علوفه کشور و همچنین استقبال بالای کشاورزان به کشت ذرت هیبرید به دلیل عملکرد چشمگیر و کیفیت بالاتر آن، مؤسسه بذر و نهال رضوی، بعد از تولید بذر هیبرید خیار در سال 1400، این بار بذر هیبرید ذرت را تولید و به بازار عرضه کرد. همچنین این مؤسسه که چندین سال است در حوزه دانش‌بنیان تولید بذرهای هیبرید فعالیت می‌کند، در سال 1401 موفق به تولید بذر هیبرید ذرت شد. در این اقدام دانش‌بنیانی، از سه جفت لاین والدینی ذرت کشت شده، بذور هیبرید مورد نظر تولید شد و سه هکتار از اراضی نیز به کشت این نوع ذرت اختصاص یافت. کشت لاین‌های والدینی این گیاه در خرداد ماه در مجموعه مزارع فاروج مؤسسه انجام و در اوایل مهرماه برداشت شد. وقتی از لاین والدینی برای تولید بذر هیبرید صحبت می‌شود یعنی بذوری با قیمت‌های بسیار بالا که با روش‌های حمل و نگهداری خاص تولید می‌شوند، آن هم توسط شرکت‌هایی که در کشور شاید کمتر از انگشتان یک دست باشند که توانسته‌اند به این حوزه ورود کنند.
خودکفایی در تولید بذر هیبرید گوجه‌فرنگی
مؤسسه دانش‌بنیان بذر و نهال رضوی در ادامه موفقیت‌هایش در حوزه تولید بذرهای هیبرید همچون ذرت و خیار، در سال 1401 طرحی دانش‌بنیان را برای خودکفایی در تولید بذر هیبرید گوجه فرنگی، آن هم متناسب با اقلیم‌های مختلف کشور و شرایط گلخانه‌ای آغاز کرد. هدف نهایی این طرح ایجاد لاین‌های(نمونه‌های خالص شده) والدینی برای تولید بذر هیبرید چند رقم گوجه فرنگی با بهترین کیفیت میوه و بالاترین عملکرد است، اقدامی که نه تنها بخشی از نیاز کشور به بذر هیبرید گوجه فرنگی را تأمین خواهد کرد، بلکه با توجه به ارزش و قیمت بالای بذرهای هیبریدی، رشد اقتصادی کشور را در کنار اشتغال پایدار به دنبال خواهد داشت.
سالانه مقدار قابل توجهی بذر سبزی و صیفی به ارزش حدود 300 میلیون دلار از خارج وارد ایران می‌شود و اهمیت این موضوع باعث شد مؤسسه بذر و نهال رضوی به طور جد در حوزه تولید بذرهای هیبرید ورود کند که دستاورد آن تاکنون تولید 2 نوع بذر هیبرید بوده است. همچنین پروژه دانش‌بنیان ارزیابی 180 ژنوتیپ(نمونه ژنتیکی) و لاین گوجه فرنگی برای تولید بذر هیبرید، در ادامه فعالیت‌های مؤسسه درخصوص اصلاح ارقام هیبرید و تولید بذر با کیفیت و قابل رقابت با نمونه‌های خارجی در حال اجرا است.
راه‌اندازی مرکز دانش‌بنیان زیست فناوری گیاهی
دیگر طرح مؤسسه بذر و نهار رضوی که با هدف محوری پژوهش و تولید نهال‌های پایه رویشی درختان مثمر و غیر مثمر، در دستور کار قرار گرفت، راه‌اندازی مرکز دانش‌بنیان زیست فناوری (بیوتکنولوژی) گیاهی رضوی است که در روزهای پایان سال 1401 توسط این مؤسسه راه‌اندازی شد.
این مرکز با هدف محوری پژوهش و تولید نهال‌های پایه رویشی درختان مثمر و غیر مثمر احداث و تجهیز شده است و با فعالیت آن، دستورالعمل‌های تولید برای هر محصول از طریق پژوهش‌های کاربردی و با همکاری مراکز علمی از جمله دانشگاه فردوسی مشهد به دست خواهد آمد. گفتنی است، آزمایشگاه تهیه محیط‌های کشت، سالن کشت بافت، سالن رشد درون شیشه‌ای، گلخانه سازگاری استریل و همچنین خزانه‌های کشت و پیوندگذاری، اصلی‌ترین بخش‌های مرکز زیست فناوری گیاهی رضوی است. پیش‌بینی شده ظرفیت تولید نهال در این مرکز در سال دوم 200 هزار نهال پایه رویشی باشد که این رقم در سال پنجم به یک میلیون نهال پایه رویشی خواهد رسید و با در نظر گرفتن قیمت‌های سال 1401 بیش از 1200 میلیارد ریال ارزش خواهد داشت.
ظرفیت تولید نهال‌های پایه رویشی از سال پنجم به بعد نیز حداقل یک میلیون اصله نهال خواهد بود و این مرکز ظرفیت آن را خواهد داشت که متناسب با بازار نهال کشور، تولید نهال‌های پایه رویشی را توسعه دهد.
آنالیز تصویری کیفیت بذر، برای اولین بار در کشور
همچنین در سال 1401، مؤسسه بذر و نهال رضوی در اقدامی جدید فناوری آنالیز تصویری را برای ارزیابی کیفیت بذرها به‌کار گرفت؛ یک فناوری جدید که برای اولین بار در کشور عملیاتی و اجرایی شده است. این فناوری، تکنیکی نوین و بسیار کارآمد است که با استفاده از آن می‌توان ضمن ثبت تصاویر میکرو مقیاس با بزرگنمایی حدود 50 برابر، مختصات نمونه مورد نظر را از قبیل طول ریشه‌چه و مساحت جنین ثبت کرد که این مهم مزیت‌های بسیاری دارد.
آنالیز تصویری از جمله فناوری‌های نوین در حوزه تخصصی علوم و تکنولوژی بذر است که با استفاده از آن، خطاهای اجرایی برای شناسایی بذرهای مطلوب به حداقل می‌رسد. مؤسسه بذر و نهال رضوی در چشم‌انداز پروژه آنالیز تصویری بذور درصدد است بتواند روابط متقابل بین مورفولوژی کارکردی بذر و در نتیجه فناوری آنالیز تصویری را با شاخص‌های بیوشیمیایی و مولکولی در بذرها ارزیابی کند.
