شركت صنايع پيشرفته رضوي به‌عنوان یکی از شرکت‌های تابعه بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی است که در سال 1399 تأسیس شد و در حوزه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول به فعالیت است. این شرکت از سه سال گذشته در محوطه کارخانه قند آبکوه فعالیت خود را آغاز کرد؛ کارخانه‌ای که از نخستین شرکت‌های آستان قدس رضوی بود و در سال 1313 تأسیس شده بود، این یعنی آغاز حرکت قدرتمند دانش‌بنیان شدن در دل یکی از قدیمی‌ترین صنایع آستان قدس رضوی. در ادامه به اهم فعالیت‌های این شرکت در سال 1401 ، که بازوی آستان قدس رضوی در حوزه دانش‌بنیان است، می‌پردازیم.

فعالیت شرکت صنایع پیشرفته رضوی حول 5 محور اساسی استوار است، نخست اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی است که بسیار برای ما مهم است. مقام معظم رهبری در آذرماه سال 1400 فرمودند ما در 10 سال آینده باید جزء 10 کشور برتر در حوزه هوش مصنوعی باشیم و تولیت نیز تأکید داشتند که ما مخاطب اول این فرمایش رهبر انقلاب هستیم. از همین رو این شرکت، حوزه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی را به سایر حوزه‌های خود اضافه کرد. دومین حوزه نیز مربوط به فعالیت‌های دانش‌بنیان مربتط به سلامت و درمان است که همواره مورد تأکید تولیت آستان قدس بوده است. سومین حوزه نیز مواد پیشرفته، حوزه چهارم الکترونیک پیشرفته و حوزه پنجم تجهیزات صنعتی پیشرفته است.

یکی از اقدامات شاخص این شرکت انجام مطالعات گسترده در برخی از حوزه‌های فناوری در راستای رفاه حال زائران است. در همین راستا در حوزه سامانه‌های بازرسی بدون تماس در حرم مطهر که امری بسیار مهم است، ورود پیدا کرده و با انجام مطالعات گسترده و رصد، به بهترین سیستم موجود دست یافته‌ایم که تا پایان سال اجرایی خواهد شد.

شرکت صنایع پیشرفته رضوی نقش حامی شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور را ایفا می‌کند و در سال 1401 که سال تولید دانش‌بنیان بود، این شرکت با انگیزه مضاعفی کار را ادامه داد و اتفاق بزرگ، تغییر در رویکرد شرکت در سال جاری بود. این شرکت طی دو سال گذشته تنها به طرح‌هایی ورود می‌کرد که محصولی آماده داشتند و سطح آمادگی فنی آنان 7 بود. باید به این نکته اشاره کرد که ایده خام، در سطح یک این رده‌بندی قرار می‌گیرد و تا زمان تولید به سطح 9 می‌رسد. تغییر مهمی که با توجه به شعار سال در رویکرد شرکت صنایع پیشرفته رضوی ایجاد شد، این بود که در سال 1401، برخلاف دو سال گذشته در پروژه‌ها و شرکت‌های استارتاپی که سطح آمادگی فنی کمتر از 7 نیز داشتند، ورود پیدا کرد و در همین راستا مرکز توسعه فناوری رضوی را ویژه استارتاپی‌ها و فناورهایی که سطح آمادگی فنی کمتر از 7 دارند، تأسیس کرد که تا پایان سال به بهره‌برداری خواهد رسید.

رسالت این شرکت، سرمایه‌گذاری و مشارکت در طرح‌های فناورانه و دانش‌بنیان تعیین شده و در واقع اگر شرکت یا استارتاپی بتواند ایده‌ای را تبدیل به محصول کند و این محصول قابل ارائه به مشتری باشد، شرکت صنايع پيشرفته رضوي ضمن بررسی بازار و در صورت دارا بودن شاخص‌های آن، روی محصول سرمایه‌گذاری می‌نماید.

سرمایه‌گذاری نیز اینگونه است که ما تصدی‌گری نمی‌کنیم بلکه به عنوان سهامدار در شرکت عمل می‌کنیم اما این سهام زیر 50 درصد است، ما معتقدیم محور کسب و کار در زیست‌بوم دانش‌بنیان، باید خود فناور باشد نه یک نهاد. حمایت ما نیز به اینگونه است که پس از سه تا 5 سال، طرح خارج شدن آستان قدس رضوی از کسب و کار را اجرا می‌کنیم زیرا هدفمان این است که یک شرکت نو پا و فناور تقویت شود و بعد از سه تا 5 سال که آن شرکت به بلوغ کامل رسید، دیگر به ما نیازی ندارد، از همین رو از این کسب و کار خارج شده و وارد یک کسب و کار دیگری می‌شویم تا این جریان و حرکت تداوم داشته باشد.

پیشبرد برنامه‌ها و طرح‌های این حوزه، نیازمند تعیین پیشران است و به همین دلیل آستان قدس رضوی شرکت صنایع پیشرفته رضوی را به عنوان متولی این حوزه تعیین کرده تا در تعامل با شرکت‌های فعال در نقاط مختلف کشور، تحول‌آفرینی و تحقق شعار سال 1401 را دنبال کند. ایجاد انسجام حداکثری بین شرکت‌های دانش‌بنیان، یکی از ماموریت‌های این شرکت در سال 1401 تعیین شد تا بتواند در کنار تقویت ارتباط شرکت‌های دانش‌بنیان با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بستر لازم برای رفع چالش‌های این شرکت‌ها را فراهم کند.

یکی از اقدامات مهم در این حوزه را باید برگزاری همایش شرکت‌های دانش‌بنیان به میزبانی آستان قدس رضوی دانست تا بر این رویکرد تأکید شود که این آستان و خادمانش، حامی و پشتیبان جدی شرکت‌های دانش‌بنیان هستند و از هیچ کوششی برای به ثمر رسیدن تلاش‌های دانش‌بنیان‌ها دریغ نخواهند کرد. در سال 1401 با هدف معرفی توانمندی‌ها و رونمایی از دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان استان خراسان رضوی، سه گردهمایی با حضور 750 شرکت‌ دانش‌بنیان به میزبانی شرکت صنایع پیشرفته رضوی و با حضور تولیت آستان قدس و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور برگزار شد که طی آن هم تعدادی محصول فناورانه رونمایی شد، هم زنجیره‌های ارتباطی و تعاملی با دانش‌بنیان‌های استان شکل گرفت.

در یکی از این گردهمایی‌ها نیز تفاهم‌نامه‌ای میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و آستان قدس رضوی با هدف سرعت بخشیدن به توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و رسوخ رویکرد دانش‌بنیانی در فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان آستان قدس رضوی به امضا رسید.

شرکت صنایع پیشرفته رضوی توانسته است تاکنون در 10 شرکت دانش‌بنیان و فناور سرمایه‌گذاری کند و در همین راستا نزدیک به 100 میلیارد آورده نقدی در کسب وکارها داشته است. نکته مهم اینکه، ما تا کنون در آستان قدس رضوی به جز شرکت صنایع پیشرفته رضوی، شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر دیگری نداشتیم و خوشحالیم که متولی امر دانش‌بنیانی در آستان قدس رضوی هستیم، در واقع این شرکت نماینده آستان قدس رضوی در کارگروه دانش‌بنیانی دفتر رهبر معظم انقلاب است.

شرکت صنایع پیشرفته رضوی در پروژه‌هایی ورود کرده است که برای کشور بسیار حائز اهمیت است. یکی از این پروژه‌ها در حوزه کنتورهای هوشمند آب است که در حقیقت یکی از نیازهای اساسی کشور در شرایط بحرانی آب به‌شمار می‌رود که با طرح‌های اجرایی شده، پیش‌بینی می‌شود سالانه ۲۰ هزار کنتور هوشمند تولید شود و در مجموع سالانه بیش از ۲۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی در کشور داشته باشیم. همچنین با توجه به تأکیدات تولیت آستان قدس رضوی در حوزه ارائه خدمات تشخیصی و درمانی به زائران و مجاوران و همچنین نیازهای جمعیتی کشور، ما به حوزه تولید کیت‌های تشخیصی و کیت‌های ناباروری نیز ورود و از شرکت‌هایی که تولید کیت‌های ژنوتایپینگ انجام می‌دهد و در تشخیص ناباروری و انواع ویروس‌ها فعال است، حمایت کردیم.

از سوی دیگر، با توجه به توصیه‌های مقام معظم رهبری و تأکید ریاست جمهوری در شورای عالی فضایی کشور مبنی بر لزوم تقویت قدرت کشور در حوزه ارتباطات ماهواره‌ای، شرکتی مشترک با حضور مجموعه‌هایی همچون آستان قدس رضوی تأسیس شد که وظیفه و رسالت این شرکت طراحی منظومه ماهواره‌ای است. منظومه ماهواره‌ای شامل تعدادی از ماهواره‌های سبک می‌شود که در لایه لئو 500 کیلومتری زمین مستقر می‌شوند و عملا می‌توانند خدمات اینترنت و سایر خدمات را به ما ارائه دهند و امیدواریم تا 10 سال آینده این منظومه با حدود 2 هزار ماهواره در سطح زمین کامل شود.

حوزه مهم و کلیدی دیگر، موضوع آلودگی هوا در کشور است که طبق نظرات کارشناسان، بخش مهمی از آن ناشی از تردد خودروهای آلاینده است. آلودگی هوا یکی از مشکلات و معضلاتی است که متاسفانه همه دولت‌ها با آن مواجه بوده‌ و هستند از همین رو یکی از طرح‌هایی که برای کشور ما بسیار حائز اهمیت است و جزء طرح‌های استراتژیک به شمار می‌رود، ورود به حوزه تولید خودورهای برقی است. طبق بررسی کارشناسی، چالش اصلی در تمام خودروهای برقی بحث باطری است زیرا هزینه باطری 40 درصد از هزینه وسیله برقی را به خود اختصاص داده است و اکثر باطری‌های مورد نیاز کشور وارداتی است. به همین منظور با همکاری یکی ازگروه‌های صنعتی بزرگ کشور وارد مذاکره شدیم و کارخانه باتری لیتیوم را تأسیس کردیم که امیدواریم تا سال 1402 در فاز توسعه بتوانیم کشور را به سمت خودکفایی از این محصول پیش ببریم.

نکته قابل توجه در تمامی این طرح‌ها بحث استراتژیک بودن آن‌هاست. به عنوان نمونه آستان قدس رضوی به حوزه تولید پودر آلومینیوم به عنوان محصول بسیار استراتژیک ورود کرده است که در بناها و بتون سبک استفاده می‌شود. با توجه به اینکه بحث توسعه مسکن و نهضت مسکن‌سازی مورد پیگیری است، باید به پیش نیازهای مهم آن که تأمین مصالح و دیوارهای بتن سبک است توجه داشتیم باشیم و پودر آلومینیوم، به عنوان ماده اصلی این بتن را تأمین کنیم. خوشبختانه آستان قدس رضوی با درک اهمیت این موضوع به این حوزه ورود و محصولات خوبی را تولید و روانه بازار کرده است.

از جمله محصولات فناورانه شرکت‌های دانش‌بنیان که با حمایت مالی آستان قدس رضوی به سرانجام رسید و در سال 1401 رونمایی شد، آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر بود. آندوسکوپ‌های انعطاف‌پذیر از جمله تجهیزات پیشرفته پزشکی هستند که با وجود نیاز فراوان پزشکان متخصص به این محصول پیشرفته در زمینه‌های مختلف، تنها تعداد معدودی از کشورها، قادر به تولید آن هستند. با توجه به هزینه بالای این ابزار و کاربرد آن در بسیاری از زمینه‌های تخصصی پزشکی از جمله گوش، حلق، بینی، ریه، گوارش، مجاری ادراری و مغز و اعصاب، تهیه چنین محصولی برای مراکز درمانی دولتی اهمیت بسیاری دارد.

در سال 1401، با تلاش دانش‌بنیان‌ها و حمایت آستان قدس رضوی، این محصول ساخت ایران توانست تمامی استانداردهای بین‌المللی مربوطه را نیز کسب کرده و تست‌های بالینی را با موفقیت پشت‌ سر بگذارد. این محصول که جزء طرح‌های کلان ملی بود، نه تنها تحولی در این زمینه پزشکی ایجاد خواهد کرد بلکه به بومی‌سازی محصول، رفع نیاز کشور از نظر تأمین انواع آندوسکوپ‌های پزشکی، اشتغال زایی مولد، جلوگیری از خروج ارز، ارز آوری و... منتج خواهد شد.

تولید شیر برقی گاز و تأسیسات کنترلی آن مانند مشعل‌های مادولارکه برای نخستین بار در کشور با حمایت آستان قدس رضوی و توسط یک شرکت‌دانش‌بنیان ساخته شده است، در مهر ماه سال 1401 با حضور قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی و سرپرست معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور رونمایی شد. این محصول یکی دیگر از پروژه‌هایی است که آستان قدس رضوی در تمامی مراحل، از تولید نمونه اولیه تا تولید انبوه، تجاری‌سازی کامل و همچنین تکمیل سبد محصولات، حمایت مالی آن را بر عهده داشته است. این طرح از تابستان سال 1399 آغاز و در سال 1401 تجاری‌سازی شد و تولید این محصول تا پایان سال ۱۴۰۱ به میزان اسمی برآورد شده یعنی ۴۰ هزار عدد رسیده است.

شیر برقی گاز در کوره‌ها، دیگ‌های بخار، خطوط انتقال و کنترل گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. محصولات گازی مثل مشعل‌ها، جت‌هیترها، دیگ‌های چگالشی و... هم بخش دیگری از حوزه‌های کاربرد این دستگاه است. شاید بتوان مهم‌ترین تاثیر اجرای این پروژه را جلوگیری از خروج سالانه تا ۲۰ میلیون دلار ارز از کشور دانست، اگرچه که بهینه‌سازی مصرف سوخت از ۵ درصد تا ۳۵ درصد در مشعل‌های صنعتی و کمک به کاهش آلایندگی‌های زیست محیطی و گازهای گلخانه‌ای، نیز از دیگر دستاوردهای این پروژه در صنایع نفت، گاز و انرژی به‌شمار می‌رود.