خدمت نوروزی به زائران بارگاه حضرت علی بن موسی الرضا(ع) از 25 اسفند 1400 آغاز و تا 15فروردین 1401 ادامه یافت. طی این مدت بیش از 200 هزار خادم و خادمیار برای میزبانی از زائران پای کار آمدند و با همکاری آن‌ها، پس از دو سال سخت کرونایی، خاطره‌ای دلنشین ثبت شد. در این‌مدت آستان قدس رضوی با اقداماتی از جمله اجرای 2824 برنامه فرهنگی و تبلیغی، توزیع 206،757 پرس ناهار و شام، تأمین بستر استراحت شبانه 59 هزار زائر در داخل حرم و... تلاش کرد میزبان شایسته‌ای برای زائران باشد. در آستانه نوروز 1401، آستان قدس رضوی تغییر و تحولات زیرساختی و اجرای ویژه‌برنامه‌های خود را در دو حوزۀ «آماده‌سازی خدمات قبل از نوروز» و «برنامه‌های تحویل سال و نیمه شعبان» دسته‌بندی و اجرایی کرد. اقدامات زیرساختی مانند احداث جایگاه‌های ویژه افتتاح پروژه، بهسازی، تجهیز، تعمیر، رنگ‌آمیزی و... ذیل اقدامات «آماده‌سازی خدمات قبل از نوروز» محقق شد و سایر امور انجام‌شده شامل برگزاری مراسم‌ها، تولید محتوای خبری و اطلاع‌رسانی و فرهنگی، خدمات تبلیغی و ترویجی، اطعام، تنظیف، تأمین سلامت عمومی زائران و خدمت‌رسانی مطلوب در مسیر تحقق برنامه‌های «تحویل سال و نیمه شعبان» انجام شد. در ادامه به تفصیل، شرح و جزئیات صفر تا صد اقدامات ویژه نوروز سال 1401 بیان شده است.

بخشی از اقدامات انجام‌شده به امور عمرانی و تحول کالبدی حرم مطهر رضوی مربوط می‌شود که در این رابطه بهسازی مساحت 17 هزار و 500 متر مربعی هم‌پیوندی حرم مطهر و رهباغ حضرت زهرا(س) (پروژه اتصال شارستان رضوی در بولوار شهید شوشتری به صحن امام حسن مجتبی (ع)) اجرایی شد و به بهره‌برداری رسید تا دسترسی زائران به حرم مطهر از این مسیر تسهیل شود. افتتاح پروژه‌های «استودیو صحن آزادی» و «نظارت تصویری» نیز دو اقدام دیگر در حوزه امور عمرانی و تحول کالبدی بود.

برخی از پروژه‌های عمرانی بهره‌برداری‌شده در این ایام هدف «تأمین رفاه و آسایش زائران» را دنبال می‌کرد. احداث وضوخانه با 45 روشویی و توسعۀ دسترسی از صحن پیامبر اعظم(ص) به رواق امام خمینی(ره)، بهره‌برداری از پنج وضوخانه در رواق‌های زیر سطحی (دارالمرحمه، شیخ حرعاملی، شیخ طوسی، حضرت زهرا(س) و وضوخانۀ جنب کفشداری 21 در رواق امام خمینی(ره)) و احداث راه‌پله و پله‌برقی جهت تسهیل دسترسی به رواق حضرت زهرا(س) از جمله این پروژه‌ها بود که پیش از سال نو تکمیل و افتتاح شد. نماآرایی حرم مطهر رضوی پیش از آغاز سال نو شامل گل‌آرایی با 400 هزار شاخه و بوته گل، کتیبه آرایی با 1420 متر مربع کتیبه و چراغانی با 45 هزار متر مربع ریسه از دیگر اقدامات شاخص برای پذیرایی شایسته از زائران نوروز 1401 بود.

در زمینه نگهداری و بهره‌برداری از ابنیه حرم مطهر رضوی نیز اقدامات مهمی در آستانه نوروز 1401 انجام شد. نصب شیشه‌های جداکننده پایین پای حضرت، نصب نرده‌های استیل در اطراف روضه منوره، در اختیار قراردادن اتاق 138 در صحن پیامبر اعظم(ص) به رواق عبادی برای زائران، احداث مسیر دسترسی صحن پیامبر اعظم(ص) به صحن قدس از اتاق 131، احداث ورودی‌های گام‌به‌جلو در ورودی باب الجواد(ع)، نصب درهای ورودی و ایجاد بازرسی جدید در ورودی بست شیرازی، نصب دیواره حفاظ باغ رضوان و ایجاد خروجی اضطراری جدید، احداث دیواره محافظ پرتگاه مجاور باغ رضوان و نصب 52 عدد دوش در سرویس‌های بهداشتی برای استفاده زائران، از جمله طرح‌هایی بود که با هدف نگهداری و بهره‌برداری از ابنیه حرم مطهر اجرایی شد.

همچنین به منظور نگهداری و بهره‌برداری از تأسیسات حرم مطهر، اقدامات متعددی انجام شد. از جمله: بهره‌برداری از 63 نمایشگر برای پخش مراسم تحویل سال و سخنرانی رهبر معظم انقلاب، رنگ‌آمیزی 36 مکان به متراژ 576 متر مربع برای نوروز و 1315 مترمربع به مناسبت نیمه شعبان، 16 هزار و 207 متر مربع رنگ‌آمیزی ساختمانی. همچنین آماده‌سازی و تعمیر حدود 54 دستگاه انواع تجهیزات صوتی و نیز اتخاذ تدابیر پیشگیرانۀ لازم برای زمان قطعی شبکه از دیگر اقدامات این حوزه برای نوروز 1401 بود. برای میزبانی از زائران نوروزی، حرم مطهر با 30هزار تخته فرش به مساحت 3 میلیون و 894هزار و 372 متر مربع مفروش شد.

در بخش ویژه‌برنامه‌های تحویل سال، اقدامات متعددی در زمینه‌های خدمت‌رسانی، اطعام، تولید محتوا، تأمین سلامت زائران و... انجام شد که در ادامه به آن پرداخته‌ایم. یکی از حوزه‌های اصلی، برگزاری مراسم ویژه این ایام بود که در این مورد، مراسم ویژه تحویل سال نو به مدت 6 ساعت و با میزبانی از حدود یک‌ونیم میلیون زائر در رواق‌ها، صحن‌ها و خیابان‌های منتهی به حرم مطهر برگزار شد. برگزاری مراسم نیمه شعبان با سخنرانی تولیت محترم آستان قدس رضوی و پخش آن از شبکه‌های یک و سیمای خراسان رضوی دیگر برنامه مهم این حوزه بود. همچنین مراسم مناجات شعبانیه با حضور مداحان برجسته در دو نوبت (۲۲:00 و۳:00 بامداد) و مراسم فرهنگی تبلیغی روزانه، در مجموع با 389 برنامه، در این ایام برگزار شد.

طی نوروز 1401 نیز ـ همانند تمام ایام سال ـ برگزاری نماز جماعت به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی و محوری در حرم مطهر رضوی دنبال شد. در این‌مدت علاوه اقامه نماز جماعت مغرب و عشا در 35 مکان در لحظه تحویل سال، 1382 نماز جماعت در بیش از 30 مکان در نوبت‌های سه‌گانه اقامه شد که بیش از 2 میلیون زائر در آن حضور داشتند.

ضرورت توجه ویژه به جهاد تبیین در کشور، خادمان آستان قدس رضوی را نیز بر آن داشت که در نوروز 1401 که فرصت خوبی برای حضور گسترده زائران و مجاوران در این آستان ملکوتی بود، این مسئله را در برنامه‌های خود مد نظر داشته باشند. به این‌منظور، شش نشست نخبگانی با موضوع «جهاد تبیین» با حضور 2100 مخاطب در تاریخ‌های 2، 3، 4، 8، 9 و 10 فروردین‌ماه در حرم مطهر رضوی برگزار شد. علاوه بر آن، اجرای مسابقه جهاد تبیین در 22 صفحه مجازی (با 55 هزار کامنت)، مسابقات «فرمانده تبیین در فضای مجازی» با 13 هزار و 449 شرکت کننده، مسابقه «بهار جان‌ها» با موضوع «گام دوم انقلاب» در لحظه تحویل سال برای 13 هزار مخاطب، برگزاری کارگاه جهاد تبیین، سمینار آموزشی «جهاد تبیین در اندیشه رهبر معظم انقلاب»، برگزاری مسابقه محوری جهاد تبیین از خلاصه کتاب «صعود چهل‌ساله» و همچنین عرضه کتاب «جهاد تبیین» با 50 درصد تخفیف در کیوسک‌های راهنمای زائر را نیز باید به فهرست اقدامات این حوزه اضافه کرد.

در این ایام نیز تعامل با مخاطبان غیرایرانی از یاد نرفت و اقداماتی برای تقویت آن صورت گرفت. پخش مراسم سخنرانی رهبر معظم انقلاب در تالار قدس با حضور 300 میهمان غیرایرانی و ترجمه همزمان آن به پنج زبان انگلیسی، اردو، عربی، فرانسه و فارسی از جمله اقدامات این حوزه بود که به‌طور همزمان از طریق یوتیوب، فیسبوک و اینستاگرام نیز پخش شد. برگزاری دو مراسم «بیتوته» به زبان‌های عربی و اردو در رواق دارالرحمه، برگزاری وبینار ویژه با موضوع امام زمان(عج) و رونمایی از کتاب تولید شده بیانات رهبر معظم انقلاب دربارۀ زندگانی و سیرۀ رفتاری امام رضا(ع) نیز از برنامه‌های نوروز 1401 بود. شایان ذکر است برنامه زائران غیر ایرانی مخاطبانی از 23 کشور جهان داشت و علاقه‌مندانی از کشورهای کویت، عراق، عمان، عربستان، بحرین، لبنان، هندوستان، پاکستان، انگلستان، کانادا، قطر، فرانسه، آمریکا، استرالیا، امارات، اسپانیا، امارات، سوئد، تونس، آذربایجان، ترکیه، آلمان، ساحل عاج و افغانستان از آن بهره‌مند شدند.

ارائه خدمات فرهنگی با رویکرد معرفت‌افزایی به زائران بارگاه منور رضوی در کنار خدمات رفاهی همواره یکی از دغدغه‌های مدیران مجموعه آستان قدس رضوی بوده است. در همین راستا در ایام نوروز مجموعه کاملی از خدمات فرهنگی و معرفتی به زائران و مجاوران ارائه شد. پاسخ به سؤالات شرعی و اعتقادی 210 هزار زائر بارگاه منور رضوی به صورت حضوری و غیرحضوری، برگزاری 670 جلسه حلقه معرفت، 19 جلسه پرسمان دینی و 115 جلسه محفل قرآنی در ایام نوروز 1401 تنها بخش کوچکی از خدمات ویژه فرهنگی به زائران این ایام بود.

آستان قدس رضوی در ایام نوروز فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی خود را در حوزه عفاف و حجاب تقویت و با تدبیر تولیت آستان، با رویکردی جدید دفاتر امانت چادر را در ورودی‌های حرم مطهر ایجاد کرد تا بانوانی که به زیارت مشرف می‌شوند، در صورت نیاز اقلام تکمیلی مورد رعایت پوشش مناسب زیارت را دریافت کنند. در این راستا 12 اتاق تشرف ایجاد شد که 48 هزار و 995 مورد اقلام مربوط به حجاب اهدا و 87 هزار و 912 قواره چادر به زائران امانت داده شد.

در ایام نوروز 206 هزار و 757 پرس ناهار و شام زائری در حرم مطهر رضوی، 15 هزار و 200 پرس غذا در محل اسکان زائران، 30 هزار و 460 وعده صبحانه و یک میلیون و 355 هزار لیوان چای متبرک توزیع شد. همچنین با توجه به استقبال زائران و مجاوران از هدایای متبرک حرم مطهر رضوی، 131 هزار بسته نبات، 19 هزار و 970 بسته شکلات، 12 هزار و 181 بستۀ متبرک، 18 هزار بسته گل متبرک و 58 هزار و 800 عدد کیک بین زائران توزیع شد.

طی این‌ مدت دفاتر و پایگاه‌های ارائه خدمت به زائران نیز با افزایش کمّی و کیفی همراه شد. پذیرش امانت 355 هزار و 613 وسیله زائران، افزایش جایگاه‌های امانت کالسکه، استرداد 5602 وسیله پیداشده، تحویل 19 هزار و 340 صندلی چرخدار امانی و تحویل 65 هزار و 511 تخته پتوی امانی بخشی از اقدامات انجام‌شده با هدف آسایش و رفاه حال زائران بوده است. در این‌مدت رواق‌های حرعاملی، حضرت زهرا(س)، ضلع غربی دارالمرحمه و شبستان تبریزی برای استراحت شبانه بانوان و رواق‌های دارالحجه، ضلع شرق دارالمرحمه و شبستان نهاوندی برای استراحت شبانه آقایان اختصاص یافت و ثبت پذیرش 134 هزار و 96 خودرو زائران در پارکینگ‌های حرم مطهر، گواه بر دامنه وسیع خدمات ارائه‌شده آستان قدس رضوی در این ایام است.

ارائه خدمات فوریت‌های پزشکی و اورژانس با فعالیت 42 پایگاه نیز برنامه مهم آستان قدس در حوزه درمانی بود. در همین حوزه از 25 اسفند تا 13 فروردین‌ماه، تعداد 9 هزار و 59 زائر از خدمات این پایگاه‌ها استفاده کردند که از این میان 439 نفر به دارالشفا اعزام شدند. از این تعداد زائرِ نیازمندِ دریافتِ خدماتِ درمان، که همگی تحت پوشش بیمۀ زائر بودند، مشکل جسمی 212 نفر با دریافت خدمات از اورژانس 115 رفع شد و 59 نفر برای دریافت خدمات تکمیلی به بیمارستان‌های سطح شهر مشهد اعزام شدند.

آستان قدس رضوی به رسم همیشگی خود، اسکان زائران نیازمند در خارج و داخل محیط حرم مطهر رضوی را برعهده گرفت و اقدامات خداپسندانه‌ای چون تهیه و توزیع البسه مناسب فصل، درمان زائران و اعزام به مراکز اقامتی و حمایتی را انجام داد و موجبات اعزام 578 زائر ابن‌السبيل، درراه‌مانده و خسارت‌دیده فراهم شد؛ ضمن اینکه زائران ابن‌السبيل با 1193 پرس غذا اطعام شدند و در همین بازه زمانی برای 84 زائر نیازمند پوشاک و البسه تهیه شد و 52 زائر نیازمند نیز درمان شدند.