مرکز ارتباطات‌و رسانه

شهر حال و هوای عید دارد، اما نه عید نوروز؛ تولد حضرت زهرا(س) برایم با تمام عیدهای دیگر فرق دارد. حرم رضوی غرق در نور و شادی است. کودکان میخندند و در فضای بازی مشخصی که دارند بازی میکنند. نقارههای حرم از شادی خبر میدهند و فضای نورانی بارگاه امام هشتم را غرق در سرور کردهاند. حرم آنقدر شلوغ است که از در ورودی جلوتر نمیشود رفت. خودم را به جمعیت میسپارم و میان مردمی که در رفت و آمدند حل میشوم.

صحن انقلاب برای اکثر زائران از محبوبیت بیشتری برخوردار است، اما من صحن آزادی را انتخاب میکنم. برای آرامش بیشتری که دارد. آن حوض بزرگ در میانه صحن با گلهای تازهای که عطرشان تمام صحن را فرا گرفته حس و حال وصفناپذیری به من میدهد. در ابتدای صحن به آقا سلام میدهم. از کنار درب مهر و کتابچه دعا برمیدارم تا در صحن دعای حضرت و نماز زیارتم را بخوانم.

حتی سرمای استخوانسوز مشهد هم بهانهای نشده تا زائران جشن شب عید خود را در حرم امام مهربانیها بر پا نکنند. صحن شلوغ است و در هر فرش دو تا سه خانواده کنار یکدیگر نشستهاند. برخیها دعا و برخیها نماز میخوانند. برخیها رو به گنبد نشسته و با آقایشان با چشمانی اشکبار درد و دل میکنند. عده دیگری هم مثل من نشسته و به حال و هوای زائران نگاه میکنند. به گلدستهها، به حوض زیبای وسط صحن، زائرانی که با روی خوش به سایر زائران خدمترسانی میکنند و بازی کودکانی که مدام بازیگوشی میکنند و مادرانشان را به خود مشغول کردهاند.

اما سرمای هوا خیلی اجازه نمیدهد در صحن بنشینم. از خادمی که کنار درب ورودی ایستاده، محل رواق مخصوص بانوان را میپرسم. با اینکه همیشه سرشان شلوغ است، اما با روی خوش مرا به سمت رواق حضرت زهرا(س) راهنمایی میکند. نام این رواق را شنیده بودم، اما تا به حال اینجا نرفته بودم. ورودی رواق از درب بست نواب صفوی بود. از پله برقیهای رواق به پایین میروم. گرمای داخل به سرمای هوا غلبه میکند و به صورتم میخورد. انگار امروز برای این جشن بزرگ به این رواق دعوت شده بودم.

پلهبرقی مسیر برگشت شلوغتر است. فکر میکنم مراسم سخنرانی و جشنی که ویژه بانوان تدارک دیده بودند به تازگی تمام شده و زائران در حال خروج هستند.

همه چیز رواق برایم نو است. در حین اینکه از پله برقی پایین میروم تا جایی که چشم کار میکند را سرک میکشم. مات و مبهوت میمانم از این همه زیبایی. چه فضا و مکان خوبی برای بانوان تدارک دیدهاند. در زمستان گرم و در تابستان حتماً خنک خواهد بود. مثل کودکان ذوق زدهام و میخواهم زودتر به پایین رواق برسم و این همه زیبایی را از نزدیک لمس کنم. فضایی با این طراحی و کاربری خاص در حرم امام رضا وجود داشته و من از آن بی خبر بودم. قطعا از این لحظه رواق حضرت زهرا(س) میتواند به پاتوق اصلیام در حرم تبدیل شود. پاتوقی که در آن نقطهای دنج پیدا کنم و لحظاتی را در آن با امام و خدایم تنها باشم. اینجا آدم از دنیا فارغ میشود. حتی زمانی هم که با دوستانم به حرم میآیم نیز این رواق میتواند جایی باشد که ساعتها در آن بنشینیم و در کنار آرامشی که داریم درسهای حوزه را در آن مرور کنیم.

وارد رواق که شدم کفشهایم را به کفشداری تحویل دادم. ازدحام جمعیت هنوز محسوس است، اما جمعیت به آرامی در حال خارج شدن است. برخی مادران و زنان نیز به خاطر سرمای هوا در رواق مانده و جایی دنج را برای خلوت خود انتخاب کرده بودند.

کنجکاو بودم که این رواق چه زمانی احداث شده که من از آن بی خبر بودم. یکی از ستونهای خلوتتر را انتخاب میکنم تا بتوانم کنار آن بنشینم. کتابچه دعا و کیفم را کنار ستون میگذارم. کنجکاویام اما امانم نمیدهد. گوشیام را از داخل کیفم برمیدارم تا در مورد رواق حضرت زهرا(س) بیشتر جستجو کنم.

رواق حضرت زهرا(س) در ۲۹ اسفند ۱۳۹۵ همزمان با سالروز ولادت حضرت فاطمه (س)و با حضور تولیت آستان قدس رضوی بازگشایی شد. این رواق دارای ۵ هزار مترمربع فضا است كه میتواند ۶ هزار نفر را در خود جای دهد. و به منظور تامین برنامههای تبلیغی، ترویجی، فرهنگی زائران خانم بنا شده است. هدف از راهاندازی رواق حضرت فاطمه زهرا(س) تبیین و تعالی هویت زن مسلمان انقلابی، افزایش مشاركت و ارتقای كمی و كیفی برنامههای ویژه بانوان زائر، نهادینه شدن سبك زندگی و سیره حضرت فاطمه(س) برای بانوان و تعمیق، ترویج و تسهیل زیارت بانوان زائر است.

در این رواق خدماترسانی به زائران توسط بانوان خادم انجام میگیرد و در آن فعالیتهای فرهنگی - اجتماعی مناسب بانوان مانند مددكاری، راهنمایی و مشاوره، كانونهای دختران، خادم یاران خانواده و بانوان رضوان پیشبینی شده است».

در حین جستوجو و سرک کشیدنم در سایت آستان قدس متوجه یک رواق دیگر مختص بانوان هم شدم. رواق «درالحکمه» یا «نجمه خاتون» نیز مختص بانوان احداث شده و آن هم در نزدیکی صحن آزادی قرار گرفته است. «این رواق نیز از دو جهت به صحنهای انقلاب و آزادی ارتباط دارد؛ ۱۲ ورودی دارد؛ دو مسیر به صحن انقلاب، ۸ ورودی در صحن آزادی و ۲ ورودی دیگر که به رواق دارالضیافه و نهایت به حرم مطهر میرسد» رواق نجمه خاتون قدمت بیشتری دارد، اما به این خاطر که به بانوان اختصاص پیدا کرده نام آن را تغییر دادهاند.

سرم را که از گوشی بیرون کشیدم، متوجه گذر زمان شدم. گوشی را کنار گذاشتم و کتابچه مفاتیح را برداشتم تا دعای مخصوص حضرت زهرا(س) را بخوانم. در حین خواندن دعا باعث و بانی احداث این رواق را دعا میکردم. هرچند تمام قسمتهای حرم محل عبادت آقایان و بانوان تفکیک شده، اما اینکه یک رواق بزرگ به بانوان اختصاص دهند، خیلی فرق دارد.

ساعت تقریبا از ۱۰ شب گذشته و رواق کمی خلوت شده است. چند دقیقه که از این خلوتی میگذرد، خادمها به تکاپو میافتند. همگی بساط جاروکشی و نظافت را مهیا میکنند. دو سه نفر جارو برقی بزرگی را در دست دارند، اما بقیه جاروهای دستی قدیمی را که با پارچه سبز پوشانده شده، به دست گرفتهاند. از یکی‎ از خادمها میپرسم که ماجرا چیست؟ در حالی که جارو برقی هست چرا بعضیها از جارو دستی استفاده میکنند؟ در جوابم میگوید: «این یک سنت است. قدیم که جارو برقی نبوده است. مردم با همین جاروها صحن و سرای حضرت را تمیز میکردند. حالا هم هدف حفظ این سنت است. تعدادی از خادمها اول با جارو دستی نظافت میکنند بعد جارو برقی هم میکشیم».

یکی دیگر از خادم‎ها جلو میآید و میگوید «هر شب معمولا بین ساعت ۱۰ تا ۱۲ که رواق خلوتتر است، جاروکشی انجام میشود. خیلی از خانمهای زائر نیز با اصرار چند لحظهای جاروها را از ما میگیرند و در این ثواب شریک میشوند. خیلیهایشان مثل ما معتقدند خاک پای زائر آقا، توتیای چشم است».

همانطور که جاروکشی به آخر میرسد زیارت من هم به پایان خود نزدیک میشود. خط آخر دعایم را که تمام میکنم خانمهای جارو به دست هم کارشان تمام میشود و همگی باهم صلوات میفرستند. به سمت کفشداری میروم و بعد از گرفتن کفشهایم از خادمان خداحافظی میکنم.

رواقهای اختصاصی بانوان در حرم رضوی

در حرم مطهر رضوی تعدادی رواق ویژه بانوان وجود دارد که در آنها فعالیتهای فرهنگی و تبلیغی انجام میشود. خدام بانو در رواقهایی که تمام یا بخشی از آن ویژه بانوان تدارک دیده شده است وظیفه تغذیه فکری و معنوی زائران بانو را بر عهده دارند. بانوان خادم تمامی تلاش خود را به کار میگیرند تا برنامههایی را برای زائران و مجاوران بانو داشته باشند. فارغ از رواقهای «نجمه خاتون» و «حضرت زهرا(س)» در حرم مطهر رضوی که به صورت ۱۰۰ درصدی ویژه بانوان هستند و همه روزه از ساعت ۷:۳۰ صبح تا مغرب میزبان برنامههای تبلیغی هستند. بخشی از رواقهایی چون «دارالولایه»، «دارالشرف»، «دارالشکر»، «دارالفیض»، «دارالسعاده»، «گنبد حاتمخانی» و «دارالحکمه» نیز مخصوص بانوان است.