مرکز ارتباطات‌و رسانه

در جوامع مختلف به ویژه جوامع اسلامی، خانواده به عنوان مهمترین نهاد رشد و بالندگی افراد جامعه شناخته می شود. همچنین بانوان علاوه بر اینکه رکن اصلی هر خانواده به شمار می روند در پیشرفت و تعالی جامعه نقش بی بدیلی ایفا مینمایند. از اینرو در تنظیم اسناد بالادستی پیشرفت و آبادانی در کشور ما توجه ویژهای به حوزه بانوان و خانواده شده و از این میان میتوان به قانون اساسی اشاره کرد که در مقدمه آن خانواده را واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان معرفی کرده و تأکید دارد که بانوان ضمن خارج شدن از ابزار کار بودن و اشاعه مصرف زدگی وظیفه، خطیر و پرارج مادری را خواهند داشت و همرزم مردان پذیرای مسئولیت مهم در میدان اجتماعی خواهند بود.همچنین در سیاستهای کلی خانواده به ایجاد جامعهای خانوادهمحور و تقویت و تحکیم خانواده تأکید شده و مسئولیتهای تربیتی معنوی زنان و نقش مادری آنها مورد حمایت قرار گرفته است.

با توجه به اهمیت موضوع بانوان و خانواده در جمهوری اسلامی، آستان قدس رضوی در تنظیم اسناد بالادستی به طور ویژه جایگاه بانوان و خانواده را مورد تأکید قرار دادهو این مطلب در سیاستهای کلان آستان قدس رضوی انعکاس یافته است.موضوع بانوان و خانواده در سیاستهای کلان آستان قدس رضوی را میتوان در ۶ محور زیر دستهبندی و تحلیل کرد.

 نقشآفرینی اجتماعی زنان و خانواده

یکی از مهمترین محورهای مرتبط با موضوع بانوان و خانواده توجه و تأکید بر نقش آفرینی اجتماعی آنها میباشد که در ذیل اصل ۲۱ سیاستهای کلان آستان قدس رضوی (سیاستهای بنیاد کرامت رضوی) اشاره شده است.

اصل ۲۱: توانمندسازی و افزایش نقشآفرینی اجتماعی جوانان، زنان و خانواده با اولویت مناطق موقوفهدار و هدف

توضیح: تحقق جامعه ديني و انقلابي مطلوب، نيازمند برنامهريزي و اقدام فعالانه در جريانسازي و تقويت ظرفيتهاي اجتماعي، پيشگيري از آسيبها و رسيدگي به آسيبپذيران است. توانمندسازي، شبکهسازي و بهرهگيري از مشارکت نيروهاي فعال اجتماعي، جوانان، خانواده و زنان، ميتواند گامي روبهجلو در دستيابي به اهداف باشد.

۲-۲۱: تلاش براي پيشگيري و رسيدگي به آسيبهاي اجتماعي مخاطبان جامعه هدف با همکاري و همافزايي با نهادها و سازمانهاي دولتي و عمومي

۳-۲۱: کادرسازي نظاممند جوانان و بانوان، با هدف نقشآفريني در عرصههاي اجتماعي

در اصل ۲۱ سیاستهای کلان آستان قدس رضوی، ضمن توجه به ظرفیتهای اجتماعی مانند بانوان و خانواده در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و رسیدگی به آسیبپذیران، برای تحقق این هدف، سه مرحله زیر تبیین شده است:

۱)توانمندسازی: در توضیح اصل ۲۱ بر توانمندسازی نيروهاي فعال اجتماعي از جمله خانواده و زنان تأکید
شده است.

۲)پيشگيري و رسيدگي به آسيبهاي اجتماعي: در این بخش که در سیاست ۲-۲۱ اشاره شده، نقش بانوان در پیشگیری و کاهش آسیبهای اجتماعی مورد تأکید
قرار گرفته است.

۳)کادرسازی: کادرسازی نظاممند بانوان به منظور نقشآفريني در عرصههاي اجتماعي در سیاست ۳-۲۱ مورد توجه قرار گرفته است.

 غنيسازي اوقات فراغت بانوان زائر و مجاور

محور دیگری که در سیاست های کلان آستان قدس رضوی مرتبط با حوزه بانوان و خانواده میباشد توجه به غنیسازی اوقات فراغت بانوان به ویژه بانوان زائر و مجاور
است.

۱-۲۱: الگوسازي و مشارکت در ايجاد فضاي بانشاط، معنوي، اثرگذار، آرامشبخش و وحدتآفرين، بهمنظور غنيسازي اوقات فراغت زنان، جوانان و نوجوانانِ زائر و مجاور؛

با توجه به اینکه در سیاستهای کلان آستان قدس رضوی، مخاطبان هدف شامل زائران، مجاوران و ساکنان مناطق موقوفهدار میباشند، در این سیاست تأکید بر غنیسازی اوقات فراغت بانوان زائر و مجاور بوده است. از طرف دیگر صرفاً اجرا و مشارکت در ایجاد فضای بانشاط و معنوی در این زمینه مدنظر نبوده و در این سیاست الگوسازی اینگونه فعالیتها هدفگذاری
شده است.

 ترویج سبک زندگی اسلامی

یکی از موضوعات مهم و مرتبط با حوزه بانوان و خانواده در اسناد بالادستی آستان قدس رضوی، تأکید بر ترویج سبک زندگی اسلامی میباشد. بدیهی است مخاطب اصلی ترویج سبک زندگی اسلامی، خانوادهها هستند و همانطور که پیشتر ذکر گردید، بانوان در این حوزه نقش اساسی ایفا
مینمایند.

۱-۱۴: تبیین و ترویج معارف قرآن و مکتب اهل بیت با تاکید بر ذائقهسازي سبک زندگی برگرفته از سنت و سیره رضوی با استفاده مؤثر و روزآمد از الگوها، قالبها، ابزارها و فناوريهاي نوينِ علمي و فرهنگي

سیاست ۱۴-۱۵: ترويج الگوهاي فاخر و موفق سبك زندگي اسلامي با تأکيد بر معارف و سیره رضوي

ذائقه سازی و ترویج الگوهای سبک زندگی اسلامی در دو سیاست اصل ۱۴ اشاره شده است. همچنین در این سیاستها از لحاظ محتوایی بر معارف رضوی و از لحاظ روش بر استفاده از قالبها و فناوریهای نوین تأکید شده است.

اصل ۱۰: ترويج علوم و معارف قرآن و عترت بهويژه آموزهها و سبک زندگی رضوي، براي زائران همگام با فرهنگسازی بيانيه گام دوم انقلاب اسلامي

۲-۱۰: ترويج و گفتمانسازی مضامین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامي در برنامههاي جاري حرم مطهر

۱۴-۱۴: گفتمانسازي و جريانسازي بيانيه گام دوم انقلاب و اقتصاد مقاومتي در فضاي عمومي کشور

در اصل ۱۰ و به طور ویژه در سیاست ۲-۱۰ (سیاست بخشی - حرم مطهر) و در سیاست ۱۴-۱۴ (سیاست بخشی – سازمان علم و فرهنگی) به ترویج سبک زندگی رضوی و ترویج و گفتمان سازی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی اشاره شده است. لازم به توضیح است سبک زندگی اسلامی محور هفتم از بیانیه گام دوم انقلاب میباشد.

 توجه به نقش بانوان و خانواده در گسترش دامنه اثربخشي زيارت

تحقق اهداف فرهنگي و اجتماعي زیارت و گسترش دامنه تاثیرگذاری آن بدون توجه به نقش بانوان و خانواده قابل تصور نمیباشد. لذا در اصل ۱۵ سیاستهای کلان آستان قدس رضوی (سیاستهای سازمان علمی و فرهنگی) به این نکته توجه شده است.

اصل ۱۵: گسترش و تثبیت آثار زیارت

توضیح: یکی از الزامات تحقق اهداف فرهنگي و اجتماعي زیارت و گسترش دامنه تاثیرگذاری آن در حوزههاي فردي، خانوادگي، اجتماعي و تمدني، زمینهسازی تعمیق رابطه و پیوند زائران و مجاوران با امام از طریق استمرار ارتباط و توسعه زيرساختهاي فرهنگی و فنی آن، متناسب با نياز و نوع مخاطب است.

۱-۱۵ : استمرار ارتباط با زائران در برنامههاي میانمدت و بلندمدت فرهنگي با همکاري حرم مطهر رضوي

در اصل ۱۵ سیاستهای کلان آستان قدس رضوی و بند اول آن، اگرچه به طور مستقیم عبارت بانوان و خانواده ذکر نشده است، اما در توضیح این اصل، به تأثیرگذاری و تثبیت آثار زیارت در حوزه خانواده اشاره شده و پرواضح است که بانوان در افزایش اثربخشی زیارت و تعمیق رابطه زائران با امام به ویژه در خانواده خود نقش کلیدی داشته و در طراحی برنامههای استمرار ارتباط با مخاطبان باید به این قشر متناسب با تأثیرگذاری آنان بر سایر مخاطبان توجه ویژه داشت.

 ارائه خدمات متناسب با نیازها و ویژگیهای بانوان

یکی از ابعاد مرتبط با حوزه بانوان و خانواده در سیاستهای کلان آستان قدس رضوی، تأکید بر ارائه خدمات و محصولات متناسب با این گروه از مخاطبان می باشد. با توجه به اینکه بانوان و خانواده از محوریترین مخاطبان فعالیتهای آستان قدس رضوی می باشند جهت پیادهسازی این سیاستها می بایست به نیازها و ویژگیهای این گروه توجه ویژه داشت.

۱-۹: جهتگيري و انسجام خدمات و پيامهاي اصیل فرهنگي متناسب با نيازها و ويژگيهاي مخاطبان؛

۳-۱۰متناسبسازي برنامهها با نيازهاي اقشار مختلف فکري و گروههاي متنوع زائران از حيث سن، جنسيت، زبان، قومیت و ملیت و...؛

۱۱-۱۴: فرهنگسازي و گفتمانسازي بهمنظور پشتيباني و تقويت جريان وقف و نذر، متناسب با ذائقه و نوع مخاطب؛

۲-۱۵: ترویج محصولات فرهنگي هنري و سوغات زائر بهمنظور ارتقا و گسترش دامنه اثربخشي زيارت و تحقق زيارت با معرفت

دو سیاست از سیاستهای حرم مطهر (۹-۱ و ۱۰-۳) به تولید محتوا و طراحی برنامهها و قالبهای متناسب با نیازها و ویژگیهای مخاطبان اشاره میکند که یکی از ویژگیهای مخاطبان مربوط به جنسیت میباشد. همچنین در دو سیاست از سیاستهای سازمان علمی و فرهنگی (۱۱-۱۴و ۲-۱۵) فرهنگ سازی و گفتمانسازی جریان وقف و نذر و ترویج محصولات فرهنگی هنری، توجه به ذائقه و ویژگیهای انواع مخاطبان مورد تأکید قرار گرفته است.

 بهبود مهارتهای زندگی در حوزه خانواده کارکنان

آخرین محوری که در سیاستهای کلان آستان قدس رضوی میتوان مرتبط با موضوع بانوان و خانواده درنظر گرفت، توجه به خانواده کارکنان میباشد. خانواده کارکنان آستان قدس علاوه بر اینکه مخاطب عمومی و مجاور محسوب میشوند، به طور ویژه در شاخصهای مرتبط با رضایت شغلی و کیفیت عملکرد کارکنان تأثیر بسزایی دارند و از این حیث این گروه مخاطبان از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

۱۰-۷: ارتقاء و بهبود مهارتهای سبک زندگی دینی و اوقات فراغت خانواده کارکنان؛

در سیاست فوق که از سیاستهای ستاد مرکزی میباشد، به طور ویژه به خانواده کارکنان توجه شده و از لحاظ موضوع ترویج سبک زندگی اسلامی و غنیسازی اوقات فراغت خانوادهها مورد تأکید قرار گرفته است.

به طور خلاصه میتوان سیاستهای کلان مرتبط با موضوع بانوان و خانواده را در جدول زیر تشریح نمود.