ما را دنبال کنید
مروری بر فهرستنویسی نسخ خطی در آستان قدس رضوی
هنر فهرستنویسی با قدمتی ١٠٠ ساله
فهرستنویسی نسخههای خطی در ایران قدمتی قریب به ۱۰۰ سال دارد و نخستین فهرستهای ایران که مربوط به کتابخانه آستان قدس رضوی است به همت فهرستنگاران پیشتاز ایران آقایان شیخ محمد خالصی، مرتضی قلیخان نائینی، حاج عمادالمحققین واعظ تهرانی ، میرزا علی اکبر شهیدی ثقة الاسلام و اوکتایی در سال ۱۳۰۵ شمسی نوشته و به زیور طبع آراسته گشته است.
بخش فهرست نگاری کتب و قرآن های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی از سال ۱۳۰۵ شمسی شروع به فعالیت کرده است که در واقع قدیمیترین بخش فهرستنویسی کتب و قرآنهای خطی کشور به شمار میرود.
نسخههای خطی، سرمایه و پشتوانه فرهنگی هر ملت ونمایانگر تاریخ علم و ارزشهای هنری در قرون مختلف است این نسخ عموماً با خط خوشی که دارند -به ویژه اگر خطاطان بزرگی مانند میرعماد و میرعلی هروی آنها را نسخهبرداری کرده باشند- اهمیت چند برابری مییابند.همچنین وجود مینیاتور یا تصاویر زیبا در بعضی نسخ، آنها را ممتاز کرده است.
فهرست نویسی اختصاصی درکتابخانه آستان قدس رضوی
از دوره صفویه و افشاریه صورتبرداری مختصر و یادداشتهای عرض دید کتب موجود است که نشاندهنده کنترل اموالی نسخ و منابع خطی میباشد.
فهرستنگاری کتب خطی بر مبنای دو اصل
فهرستنگاری کتب خطی بر مبنای دو اصل اساسی معنوی و ظاهری کتابشناسی انجام میشود. که مشتمل بر قسمتهای معنوی کتاب(عنوان، زبان، موضوع، مؤلف و...) بوده که جنبه علمی دارد و نسخهشناسی که بر قسمتهای ظاهری کتاب(کاغذ، نوع خط، کاتب، تاریخ، محل تحریر و ...) متمرکز است و جنبه تجربی و عملی دارد.
نخستین فهرست چاپی در ایران
در دوره قاجاریه فهرست نسخههای خطی و چاپ سنگی آستان قدس رضوی در سه جلد رحلی سلطانی به وسیله فهرست نگاران و علمای برجسته کتابخانه آمادهسازی شد.عماد المحققین و شیخ محمدخالصی ا ز جمله فهرستنگاران مشهور این دوره محسوب میشوند. پس از آن در سال ۱۳۲۵ شمسی کتب فهرستی به چاپ رسیدند و در حال حاضر هم ۴۲ جلد فهرست نسخ خطی منتشر شده است.
پیشرو در فهرست نویسی مصاحف شریفه
بخش فهرستنگاری کتب و قرآنهای خطی کتابخانه آستان قدس رضوی که از سال ۱۳۰۵ شمسی شروع به فعالیت کرده است از قدیمیترین بخش فهرستنویسی کتب و قرآنهای خطی کشور به شمار میرود.
چاپ ۵۲ جلد نسخه خطی در بیش از ۴۰ موضوع
در طول سابقه فهرستنگاری در آستان قدس رضوی ۵۲ جلد نسخه خطی در بیش از ۴۰ موضوع از قبیل قرآنهای مترجم، اجازات، اخبار، اخلاق، ادبیات، ادعیه، اسطرلاب، اصول فقه، افسانه، تاریخ، تجوید، تراجم، تفسیر، تجوید، جغرافیا، حکمت، درایة الحدیث، رجال، ریاضی، زیج، سفرنامه، طب، طبیعیات، عرفان، عقاید، فقه، فلسفه، قرائت، کتابشناسی، کیمیا، کلام، لغت، معانی و بیان، معما، منشآت، منطق، نجوم، نحو، هندسه در فاصله سالهای ۱۳۰۵ تا ۱۴۰۲ به چاپ رسیده است.
علاوهبر فهرست نسخ خطی، کتاب «اجازات» در دو جلد، «بازشناخت تفاسیر فارسی» و همچنین در حوزه چاپ سنگی نیز کتاب «فهرست نسخههای چاپ سنگی اهدایی مقام معظم رهبری (مدظله العالی)» در سال ۱۴۰۱ به چاپ رسید.
فهرست نویسی آثار به صورت برخط همراه با تصاویر
با ورود کامپیوتر به عرصه فهرستنویسی، و امکان ذخیره و تبادل اطلاعات در بانکهای اطلاعاتی و از جمله دادههای مرتبط با نسخههای خطی، نسخ در بدو ورود به کتابخانه، با تعیین اصول استاندارد فهرستنویسی شده و به صورت برخط همراه با تصاویر در اختیار جامعه پژوهشگر قرار میگیرد.
