ما را دنبال کنید
تالاری باشکوه؛ مزین به قرآنهای منتسب به دستخط ائمه اطهار(علیهم السلام)؛
گنجی از نسخ خطی جهان در گنجینه حرم رضوی
بزرگ ترین مجموعه نسخ خطی جهان در حرم مطهرقراردارد. بله درست خواندید. مجموعهای فراارزشمند از کتب و نفایس در موزهای که مزیّن است به نام قرآن. شاید این آثار ارزشمند و کتابت شده را نتوان دست گرفت و مطالعه کرد؛ اما دیدن خطوط منتسب به ائمه اطهاربه خودی خود آموزنده است و از ورای دیدن این گنجینهها هزاران آموزه دریافت میشود؛ قرآنهای کتابت شدهای که نشان از سالهای دور دارند و متبرّک اند به دستخط بزرگان دین مبین اسلام.
موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی در سال ۱۳۶۴ و با جمع آوری قرآنهای خطی، مرقعات مختلف، نقاشی ها و آثار خوشنویسی در ضلع شرقی روضه منوره حرم رضوی دایر شد. این موزه با ۱۷۰۰۰ نسخه قرآنی بزرگترین مجموعه نسخ خطی جهان است و همانطور که پیش تر اشاره شد، از مهمترین آثار آن میتوان به قرآن با دستخط منسوب به حضرت امام علی ، قرآن با دستخط منسوب به حضرت امام رضا ، قرآن به خط بایسنقر، قرآن وقفی ابن کثیر، قرآن به خط اختراعی بابری و قرآن به خط یاقوت مستعصمی اشاره کرد.
در این موزه تالاری با نام ابزار کتابت وجود دارد که در آن اشیا و وسایل کتابت قرآن و نسخ خطی مانند مرکب دان،
دوات های برنجی، قلمدان های چوبی منبت کاری شده، چاقوی قلم تراش، قاشق تحریری، قیچی فولادی و ... به نمایش گذاشته شده است.
گنجینهای از قرآن و نفایسموزه قرآن و نفایس در میان موزههای حرم امام رضا از جایگاه ویژهای برخوردار است. این موزه به عنوان نخستین گنجینه قرآن جهان شناخته میشود که در آن آثار بسیار ارزشمندی منتسب به ائمه اطهار و کاتبان دورانهای مختلف به نمایش در آمده است. همچنین اهمیت این گنجینه در حرم امام رضا به صحف و قرآنهای نفیس موجود در آن از جمله قرآنهای منسوب به امام علی، امام حسن، امـام حسین، امـام سجاد و امـام رضا میباشد. قرآنهای این گنجینه به خط خطاطان مشهور جهان اسلام قلم نوشته شده اند. این خطاطان با تذهیب و طرحهای زیبا و ظریف روی پوست آهو یا ورقهای كم نظیر و ارزشمند آثار خود را نوشته اند. شگفتیهای این گنجینه چنان بیمنتهاست كه خضوع و تجلیل تماشاگران را مضاعف میسازد.
قرآن با دستخط منسوب به امام علی
قرآن با دستخط منسوب به امام علی ، یکی از قدیمیترین قرآنهای کامل دستنویس جهان است که از مهمترین منابع تحقیقاتی جهان نیز به شمار میرود. این نسخه که به خط کوفی ۱۶ سطری و بر روی پوست، کتابت شده است متعلق به سده اول هجری است که در سال ۱۰۰۹ هجری قمری توسط شاه عباس صفوی وقف حرم مطهر امام رضا شده است و وقفنامۀ آن را شیخ بهایی در پشت برگ اول نسخه نگاشته است. این قرآن بسیار ارزشمند دارای ویژگیهای متعددی است که نمایانگر قرائات، رسمالخط، شمارش آیات، اسماء سور و ترتیب مصحف است که از سوره حمد آغاز شده و به سوره ناس ختم میشود.
جنس این مصحف شریف بنا به قول مشهور از پوست آهو است که البته در اقوال مختلف به پوست گاو و گوسفند نیز اشاره شده است و با ۶۸ برگ در ابعاد ۲۰ در ۲۶ و ۲۵ در ۳۲ قرار دارد و جنس ورق، مرکب و خط نیز نشان دهنده قدمت این اثر نفیس است.
قرآن منسوب به امام حسن مجتبی
قرآن خطی منسوب به دستخط مبارک امام حسن مجتبی که با خط کوفی بر روی پوست آهو کتابت شده، از جذابترین و دیدنیترین آثار تاریخی و فرهنگی و معنوی گنجینۀ قرآن و نفایس موزه آستان قدس رضوی است و مورد توجه و استقبال فراوان زائران و مجاوران بارگاه ملکوتی حضرت رضا قرار گرفته است.
این قرآن خطی شامل سورههای یس تا فصلت یعنی جزء ۲۳ و ۲۴ قرآن است که در ۱۲۲ ورق بر روی پوست آهو در اندازه ۱۶.۵ در ۱۱.۵ سانتیمتر به خط کوفی هفت سطری کتابت شده است.
این اثر نفیس در سال ۱۰۰۸ هجری قمری به دست شاه عباس اول صفوی وقف آستان مقدس امام رضا شده است. در صفحه نخست این قرآن وقفنامۀ شاه عباس اول صفوی به خط و امضای شیخ بهایی به چشم میخورد و در صفحۀ آخر، ترقیمۀ «کتبه حسن بن علی ابن ابیطالب فی سنة احدی اربعین» قابل مشاهده است.
دستخط و قرآن منسوب به امام حسین
این قرآن شامل جزء ۱۶ قرآن کریم است که از آیه ۷۵ سوره کهف تا آیه ۱۳۵ سوره طه را در بردارد. این نسخه به خط کوفی ۷ سطری بر روی پوست کتابت شده و صفحه پایانی آن، رقم مبارک «کتبه حسینبنعلی» مشاهده میشود.
این قرآن نفیس در ابعاد ۱۲×۵/۷ سانتیمتر۴۱ برگ را شامل می شود که هر برگ آن ۷ سطر از قرآن کتبات شده است.کتابت این قرآن همراه با سادگی حروف با مرکب مشکی است، فاصله میان حروف تقریباً مساوی است و بعضی از صفحهها دارای تذهیب است.اعراب و اعجام (نقطهگذاری) از ویژگیهای قابل توجه این نسخه است و معمولاً حروف آخر و حروفی که برای خواننده امکان لغزش در خواندن وجود دارد، اعرابگذاری شده است و نقطهگذاری حروف و واژگان نیز با نقاط سیاه ریز و کوچکتر است.
قرآن با دستخط منسوب به امام سجاد
این قرآن که به خط کوفی بر روی پوست آهو کتابت شده، ۱۶ سطری، بیاضی شکل، اعراب به شنگرف(اکسید سرب که سرخ رنگ است) و اعجام به سیاهی، بین هر الف و لام یک خط مستقیم به شنگرف کشیده شده است و اسامی سورهها به شنگرف است.این مصحف شریف دارای تعداد ۳۵۹ ورق است و تمام اوراق آن در سال ۱۲۹۴ در زمان تولیت مرحوم «میرزا سعیدخان انصاری معروف به مونمن الملک» متن و حاشیه
شده است.
قرآن منسوب امام سجاد
در صفحه آخر این قرآن نفیس «قوله الحق و له الملک ...کتبه المنتظر بوعده علی بن الحسین بن علی ابن ابیطالب» مرقوم شده است. در حاشیه صفحه هشت فقره یادداشت تاریخی «زیارت شد» وجود دارد که یادگارانی از سالهای ۱۲۹۶ تا ۱۳۴۲ مرقوم و ممهور به مهر متصدیان شده است. قرآن مذکور دارای جلد چرمی دو رو، بیرون ساغری مشکی ترنجدار و درون تیماج ارغوانی و قطع جلد بیاضی است.
قرآن منسوب به خط امام رضا
قرآن منسوب به دست خط امام رضا نیز در ۲۷ ورق، به خط کوفی ۱۶ سطری بر روی کاغذ پوستی آهاری در قطع بیاضی کتابت شده و با جلد تیماج قهوهای روشن عنابی ضربی و نوساز گردآوری شده است. این جزوه قرآنی شریف، شامل سورههای نور، قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب، مؤمن، فصلت، جاثیه، احقاف، واقعه و حدید است.
قرآن منسوب امام رضا
مرکز نسخ خطی گنجینه رضوی با ۲۲ هزار قرآن و جزوه قرآنی از صدر اسلام تاکنون، یکی از مراکز مهم نسخ خطی قرآنی در جهان به شمار میرود. افزون بر قرآنهای منسوب به دستخط ائمه اطهار(علیهمالسلام)، وجود جزوات قرآنی کشواد بن املاس متعلق به قرن چهار هجری، ابن سیمجور، ابنکثیر و ابنورّاق غزنوی و قرآنهای یاقوت مستعصمی و بایسنغرمیرزا و ابن طباخ هروی در این گنجینه که علاوه بر قدمت، دارای آرایههای هنری و تذهیب و تزئینات کمنظیر هستند و همچنین وجود قرآنهای کهن مترجَم فارسی که از قرن پنجم هجری قمری شروع شدهاند، بر ارزش این مجموعه افزوده است.
