مرکز ارتباطات‌و رسانه

متناسب با نیاز طرح‌های پژوهشی مصوب و نیز حضور استادان و پژوهشگران صاحب ایده در بنیاد، گروه‌های پژوهشی متعددی در بنیاد پژوهش‌های اسلامی شکل گرفته است که هر یک به سهم خود، منشأ اثر و موجب ارتقای علمی و پژوهشی این بنیاد شده‌اند. همچنین با پایان یافتن برخی طرح‌ها، فقدان یا کمبود پژوهشگر در گروه، اصلاح ساختارها یا دیدگاه‌های مدیریتی بنیاد، برخی گروه‌ها تعطیل شده یا در گروهی دیگر ادغام شده‌اند. در گذشته حدود ۲۵ گروه در بنیاد فعالیت داشتند و هم‌اکنون به گروه‌های زیر تبدیل شدند؛

مطالعات قرآنی؛
گروه مطالعات قرآنی مرجع علمی در تولید محتوا و تبیین معارف قرآنی با رویکرد سبک زندگی اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی است. گروه مطالعات قرآنی به منظور تقرب انسان به خدای متعال و اعتلای ارزش‌های اسلامی و انقلابی، با به‌کارگیری اندیشمندان متعهد و متخصص به احیاء و نشر فرهنگ و معارف قرآنی می‌پردازد و از طریق تولید علم و کرسی‌های نظریه‌پردازی و نشست‌های تخصصی با در نظر گرفتن اولویت‌های پژوهشی، فکری و فرهنگی جامعه، نظام اسلامی، حوزه و دانشگاه، نیازهای نسل جوان و قرآن‌پژوه و به‌ویژه زائران و مجاوران بارگاه رضوی را برآورده می‌کند و در رفع شبهات و هجمه‌های فرهنگی در زمینه قرآن در کشور و جهان می‌کوشد. از مهم‌ترین آثار این گروه می‌توان به کتاب گرانسنگ «المعجم فی فقه لغه القرآن و سر بلاغته» (در ۸۰ جلد که تاکنون ۵۱ جلد آن انتشار یافته است)، «نصوص فی علوم القرآن» (در ۱۴ جلد)، «النص الخالد»، «التفسیر البنائی» و ... اشاره کرد. همچنین بنیان‌گذار این گروه و نخستین مدیر آن، استاد مرحوم حضرت آیت‌الله محمد واعظ زاده خراسانی (روحش قرین رحمت پروردگارش باد) است که از مفاخر علمی جهان اسلام به شمار می‌رود.

حدیث‌پژوهی؛
گروه حدیث‌پژوهی مرجع علمی در تولید محتوا و تبیین حدیث معصومان (ع) با رویکرد سبک زندگی اسلامی است. از مهم‌ترین آثار این گروه، «سنن النبی»، «السیره العملیه للنبی المصطفی»، «سفینه البحار»، «هدایت الأمه» و ... است. نخستین مدیر این گروه حضرت استاد حجت‌الاسلام کاظم مدیر شانه‌چی بوده است.

فقه و اصول؛
گروه فقه و اصول اسلامی مرجع علمی در تولید محتوا و تبیین اندیشه‌های فقهی امام علی بن موسی‌الرضا (ع) با رویکرد پاسخ‌گویی به مسائل مستحدثه و نوظهور در حوزه نیازهای انسان و قانون‌گذاری است. گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی مأموریت دارد از طریق تحقیق و پژوهش در فقه اهل بیت و ترویج و نشر آثار پژوهشی خود از مجاری مربوطه نیازهای فقهی آستان قدس و زائران متنوع و روزافزون این حریم ملکوتی را تأمین نموده و با احیاء آثار گران‌سنگ فقهی و اصولی موجود در گنجینه ارزشمند کتابخانه آستان قدس رضوی، زمینه بهره‌مندی عالمان و پژوهشگران عرصه فقه را فراهم نماید. شبهات فقهی موجود در فضای حقیقی و مجازی را شناسایی نموده و پاسخ دهد و نیز با رصد مسائل مستحدثه نیازهای فقهی جامعه شیعی، اسلامی، حکومت و تمدن اسلامی را تأمین نماید. این پژوهش‌ها توسط پژوهشگران بنیاد یا از طریق مدیریت ستادی و بهره‌مندی از فقه‌پژوهان حوزه علمیه، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های فقهی انجام می‌پذیرد. از آثار مهمی که در این گروه تصحیح و به جامعه علمی ارائه شده است می‌توان به این عناوین اشاره داشت: «الکتاب القضاء» (۴ جلد)، «فقه امام‌الرضا و ابنائه الکرام» (۶ جلد)، «ذخیره المعاد فی شرح الارشاد» (۱۲ جلد).

کلام و اندیشه اسلامی؛
گروه کلام و اندیشه اسلامی مرجع علمی در تولید محتوا و تبیین اندیشه‌های کلامی و اعتقادی امام علی بن موسی‌الرضا (ع) با رویکرد معرفت‌افزایی اسلامی است.

فرهنگ و سیره رضوی؛
گروه فرهنگ و سیره رضوی، مرجع علمی در تولید محتوا و تبیین سنت و سیره امام علی بن موسی‌الرضا (ع) با رویکرد سبک زندگی اسلامی است.

اخلاق و تربیت اسلامی؛
گروه اخلاق و تربیت اسلامی می‌تواند یکی از مهم‌ترین گروه‌های علمی‌پژوهشی در تولید محتوا و تبیین پیام‌های اخلاقی و تربیتی بر پایه آموزه‌های اسلامی و تبدیل شدن آن به مرجع علمی در حوزه اخلاق و تربیت اسلامی باشد. گروه اخلاق و تربیت اسلامی به منظور تبیین معارف اخلاقی و تربیتی و بسترسازی در این حوزه، برای تخلق انسان به اخلاق اسلامی و امکان خودسازی و در نهایت، اعتلای ارزش‌ها و تقرب به خداوند متعال، با استفاده از توانمندی‌های موجود و بالقوه و با در نظر گرفتن اولویت‌های پژوهشی و نیازهای معرفتی و رفتاری جامعه هدف، از طریق تولید علم و فکر و برگزاری نشست‌های تخصصی و کرسی‌های ترویجی و نظریه‌پردازی، در نشر و ترویج معارف اخلاقی و تربیتی با محوریت قرآن کریم، سنت نبوی، سیره امامان معصوم و میراث مکتوب می‌کوشد.

سادات و مفاخر اسلامی؛
گروه سادات و مفاخر مرجع علمی در گسترش فرهنگ و مکتب اهل بیت، توسعه هم‌گرایی در جهان اسلام، تعامل فکری میان دوست‌داران اهل بیت است. گروه سادات و مفاخر اسلامی به عنوان یک گروه میان‌رشته‌ای و مرکب از رشته‌های تاریخ، هنر، باستان‌شناسی و جغرافیا، همانند جزئی از یک نهاد علمی و پژوهشی بزرگ، وظایفی را در حوزه تخصصی خود به عهده دارد که می‌تواند بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس را در نیل به اهدافش یاری رساند. پاسخ به نیازهای پژوهشی در زمینه هویت سادات و مفاخر، توسعه دانش نسب‌شناسی و تراجم‌نگاری، معرفی مفاخر علمی و فرهنگی و هنری و سیاسی، تشکیل کرسی‌های نظریه‌پردازی و توانمندسازی پژوهشگران این حوزه از اولویت‌های این گروه است.

انقلاب و تمدن نوین اسلامی؛
این گروه در سال ۱۳۹۴ با توجه به اهداف و رویکرد آستان قدس رضوی در ایجاد بسترسازی برای شکل‌گیری و توسعه تمدن نوین اسلامی، تبیین و تحلیل مبارزات دوران انقلاب اسلامی، تحقق گام دوم انقلاب و گسترش تمدن نوین اسلامی در پهنه بین‌المللی برای نسل‌های بعدی نظام اسلامی تأسیس شد. در حال حاضر مدیریت این گروه بر عهده حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی شریعتی‌تبار است. کتاب‌های انتشاریافته و برخی از نشست‌های برگزار شده توسط این گروه عبارت است از:
مجموعه مقالات همایش تمدن نوین اسلامی
آستان قدس رضوی و نوسازی جهادی هویزه
سلسله نشست‌های پیرامون انقلاب اسلامی
سلسله نشست‌های بررسی بازتاب نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپا و آمریکای شمالی
اولویت‌بخشی به نیازهای پژوهشی روز جامعه
دوره آموزشی «ارتقای آگاهی و مهارت والدین نسبت به زیست عفیفانه فرزندان دانش‌آموز» با مشارکت معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری، و وزارت آموزش و پرورش
طرح «دانشنامه واقفان» به سفارش مدیریت موقوفات آستان قدس رضوی
طرح «درس‌نامه عمومی فقه کسب‌وکار» به سفارش کمیته امداد
طرح «سنجش اخلاق سازمانی در آستان قدس» به سفارش معاونت سرمایه انسانی آستان قدس
طرح «ویژگی‌های جمعیت‌شناختی زائران رضوی» به سفارش معاونت تبلیغات حرم مطهر

علاوه بر این، آثاری با محوریت ایده‌های بر زمین مانده در کشور در این بنیاد منتشر شده و کتاب‌هایی با محوریت تدریس، تبلیغ و تربیت، پند بیهوده، دانشنامه واقفان، اخلاق سازمانی آستان قدس رضوی از این آثار است. این بنیاد از مهر ماه سال ۱۴۰۳، با نگرشی جدید به دانش فلسفه در دانشگاه و حوزه، بر ابعاد کارکردی این دانش در عرصه‌های اجتماعی با عنوان «فلسفه زمانه‌اندیش» ورود کرده است. در همین راستا تاکنون شش نشست تخصصی با سخنرانی ۱۵ استاد از ۱۰ مرکز دانشگاهی و حوزوی برگزار شده است.
بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی تاکنون آثار متعددی را با محوریت سبک و سیره رضوی و زیارت به ۱۲ زبان زنده دنیا اعم از انگلیسی، عربی، فرانسوی منتشر و روانه بازار نشر کرده است. همچنین به صورت جدی در حال بررسی و تدوین فرایندهای به‌کارگیری هوش مصنوعی بوده و قصد دارد در سال ۱۴۰۳ استفاده از هوش مصنوعی را در بنیاد پژوهش‌ها اجرایی کند. همچنین آستان قدس رضوی برای اولین بار در قالب طرحی با استانداردهای علمی، آرام‌بخشی حضور در حرم را اندازه‌گیری خواهد کرد. این طرح قرار است پس از تأیید در قالب چند مقاله (آی اس آی)، اجرا شود.

انجام بیش از ۱۰ طرح تقاضامحور یکی از عرصه‌های جدیدالورود بنیاد پژوهش‌ها در سال‌های اخیر است.

۴ دهه تلاش برای تحقق اهداف عالی علمی آستان قدس رضوی

انتشار دایره‌المعارف با بیش از ۸۰۰ مدخل
دایره‌المعارف آستان قدس رضوی از دیگر کارهای کلان این مرکز است. دایره‌المعارف آستان قدس رضوی تنها مرجع علمی است که مجموعه آستان قدس را به طور دقیق و با آخرین شیوه‌های پژوهشی روز، بر اساس منابع و اسناد و پژوهش‌های تازه معرفی می‌کند و حاصل ده سال کار جمعی بیش از ۱۵۰ پژوهشگر و نویسنده صاحب‌نظر است. این کتاب در دو جلد با ۸۲۶ مقاله تدوین شده که در نظر است در سال ۱۴۰۴ به‌روزرسانی شده و در سه جلد به زبان‌های انگلیسی و عربی چاپ شود.

پرداختن به آموزه‌های رضوی
از اهداف بزرگ این مرکز پرداختن به معارف اسلامی به‌ویژه آموزه‌های رضوی است که در این راستا این مرکز در جهت احیای میراث معرفتی شیعه فعالیت دارد و گستره معرفتی گران‌قدری که به دست فراموشی سپرده شده را تبدیل به آثار پژوهشی و معرفتی کرده است. در این راستا مجموعه آثاری همچون «سیدمرتضی» در ۶۵ جلد، آثار «میرحامد حسین» در سه جلد، «مولفین شیعه» و ... به چاپ رسیده است.

ارتقای بنیاد به پژوهشگاه رسمی
در ۲۱ آبان ۱۴۰۱ مصادف با سالروز تأسیس بنیاد پژوهش‌ها، با ابلاغیه شورای انقلاب فرهنگی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی ارتقاء یافته و به پژوهشگاه رسمی با حداقل سه پژوهشکده با محوریت سیره و زندگانی حضرت رضا (ع)، زیارت و معارف اسلامی ناظر به نیازهای امروز جامعه، تصویب شد.
حاصل اهتمام ۴۰ ساله بنیاد پژوهش‌های اسلامی، انجام پژوهش‌های بزرگی در حوزه‌های مطالعات قرآنی، حدیث‌پژوهی، اقتصاد، فقه و کلام اسلامی، خراسان‌شناسی و ... است. یکی از مأموریت‌های بنیاد پژوهش‌های اسلامی انجام پژوهش‌های بنیادی و کلانی بوده که در آن روزگار توان حوزه و دانشگاه به آن نمی‌رسیده است. بنیاد پژوهش‌های اسلامی شهرت خود را از دایره‌المعارف‌نویسی کسب کرد. در همین راستا چند دانشنامه بزرگ از ابتدای تأسیس این مرکز تاکنون تدوین شده که یکی از آن‌ها کتاب ارزشمند «المعجم فی فقه القرآن و سر بلاغه» است. تعداد ۵۲ جلد از این کتاب، تاکنون به چاپ رسیده و پیش‌بینی شده است تا ۸۰ جلد به چاپ برسد.