مرکز ارتباطات‌و رسانه

آستان قدس رضوی نهادی است با مأموریت های متعدد و مخاطبان متنوع که برای هدایت آن با این سطح از پیچیدگی و تنوع کسب و کار، نیاز به ساز و کارهای متناسب با ابعاد و گستره فعالیت آن است. اداره کل بررسی و نظارت راهبردی، از جمله بخش های جدیدی است که در پی اصلاح و تکمیل ساختار سازمانی آستان، به دستور تولیت محترم در بهار سال ۱۳۹۹ ایجاد و ۶ عرصه کلیدی زیر به عنوان مأموریت های آن ابلاغ گردید: مطالعه و بررسی روندهای ملی و محیطی فعلی و آتی و شناسایی و تحلیل مسائل کلان؛ سیاست پژوهی، تدوین و به روزرسانی سیاست ها؛ ایجاد ساز و کارهای اشراف و احاطه بر عملکرد آستان قدس رضوی؛ نظارت عالیه و بررسی راهبردی مستمر نسبت به حسن اجرای مأموریت ها و سیاست ها و تحقق چشم انداز؛ ارائه مشاوره و مشارکت در تبدیل راهبردهای محوری و سیاست های کلان به تصمیمات کلیدی و اجرایی؛ بررسی طرح ها و گزارش ها و ارائه مشاوره در خصوص موضوعات ارجاعی.

جاری سازی سیاست های کلان
بر مبنای احکام و تدابیر امامین انقلاب، اسناد فرادستی از جمله بیانیه گام دوم، سیاست های اقتصاد مقاومتی، اصول موضوعه فعالیت های اقتصادی دستگاه های مرتبط با دفتر رهبر معظم انقلاب، با هدایت کارگروهی خبره و همفکری با مدیران و کارشناسان آستان و پس از مرور دو سند راهبردی گذشته، سند «سیاست های کلان» تدوین و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۰/۰۶ توسط تولیت آستان قدس رضوی ابلاغ گردید. از آنجا که جاری سازی اینگونه اسناد کلان، مهم ترین گام در فرآیند مدیریت راهبردی سازمان است، این مرحله در آستان قدس رضوی نیز در ابعاد تخصصی مشتمل بر «فرهنگ سازی و آگاهی بخشی» (شناخت و آگاهی مدیران، کارکنان و کلیه عوامل اجرایی در سطوح مختلف نسبت به مفاهیم و برنامه های تحول آفرین سند سیاست ها و ایجاد انگیزه و آمادگی لازم جهت اجرای مؤثر آن از طریق تعیین مأموریت، اولویت، انتظارات و اقدامات ضروری و پیشران)، «آماده سازی و ترجمه سیاست ها به زبان اجرایی» (ایجاد زمینه لازم جهت پیاده سازی سیاست ها به برنامه های عملیاتی، نقشه استراتژی کلان آستان قدس رضوی و حوزه های ستادی، برنامه میان مدت سه ساله، اهداف کمی و کیفی، شاخص ها و جداول زمانی-اجرایی با مشارکت حوزه های ستادی)، «متناسب سازی و همسو سازی» (ایجاد بسترهای اجرایی لازم و ایجاد هماهنگی میان بخش های مختلف) و سرانجام «رصد، راهبری، پایش و بازخورد» مورد توجه جدی قرار گرفت و در سال ۱۴۰۳ گام های مؤثری نیز در این خصوص با همکاری و تعامل حوزه های مختلف ستادی و عملیاتی آستان قدس رضوی برداشته شد.

نظام راهبری
در دوره جدید مدیریت آستان قدس رضوی، ایجاد «تحول» بر پایه سه گام اصلی بنا نهاده شده است: تدوین سیاست های کلان، اصلاح و ارتقاء حوزه های کارکردی آستان در چهار ستاد مأموریت گرای تخصصی و ستاد مرکزی و تدوین نظام راهبری با هدف هماهنگی و شفافیت هر چه بیشتر کارکردها، اختیارات و مسئولیت ها، میان ستاد مرکزی و ستادهای تابعه. در افق چنین نگاهی، همانگونه که سیاست های کلان مبنایی برای تدوین برنامه میان مدت است، نظام راهبری نیز مبنایی برای تدوین ضوابط و طراحی فرآیندها به شمار می رود. نظام راهبری آستان قدس رضوی که با ابلاغ تولیت این آستان، هم اکنون محور ارتباطات و تعاملات مجموعه های مختلف تخصصی در سازمان با یکدیگر قلمداد می شود، در دو سطح نظامات هشتگانه فراگیر (نظام تصمیم، برنامه ریزی و توسعه مدیریت، سرمایه انسانی، مالی و پشتیبانی، فناوری اطلاعات، ارتباطات و رسانه، موقوفات و نذورات و نظام نظارت و صیانت) و نظامات تخصصی ستادهای تابعه (خدمات زیارت، خدمات فرهنگی، خدمات اجتماعی، خدمات سرمایه گذاری و مشارکت های اقتصادی) تعریف شده است. طی سال ۱۴۰۳، تبیین و تشریح ۴ نظام راهبری فراگیر فناوری اطلاعات، مالی و پشتیبانی، ارتباطات و رسانه و موقوفات و نذورات انجام و کلیه مستندات آن از طریق درگاه اینترنتی www.policy.razavi.ir در دسترس عموم مردم ایران قرار گرفت. همچنین طی سال گذشته و در ادامه نظام های هفت گانه فراگیر، نظام «نظارت و صیانت» نیز با رویکرد اصلاح و بهبود و نه صرفاً گزارشگری انحرافات، هدف گذاری و تدوین شد که مراحل تصویب را پشت سر می گذارد. با تدوین نظام نظارت و صیانت، انتظار است میان حوزه های دارای شأن نظارتی، هماهنگی کافی برقرار شده و شفافیت مسئولیت ها و اختیارات مرتبط، بیشتر گردد. علاوه بر نظام های راهبری فراگیر، با هدف تنظیم روابط بین ستادهای تابعه با حوزه های صفی خود، نظام «خدمات زیارت» نیز در سال گذشته مراحل تدوین خود را پشت سر گذاشت. رویکردهای اصلی در تدوین این سند؛ به عنوان نخستین نظام راهبری تخصصی در سطح ستادهای تابعه عبارتند از: تأکید بر نقش ستاد حرم مطهر به عنوان سیاست گذار، راهبر، هماهنگ کننده و ناظر، تأکید بر تخصص گرایی، تقسیم کار و واسپاری امور مرتبط با مأموریت هر واحد به همان واحد، تأکید بر همگرایی، هماهنگی و مشارکت حداکثری واحدهای تابعه در اجرای برنامه و ارائه خدمات به زائران به عنوان جزئی از یک کل واحد، در عین انجام مأموریت های تخصصی، تأکید بر افزایش کیفیت، بهره وری و استفاده مؤثر از منابع و سازگاری با تغییرات احتمالی در آینده.

نظارت راهبردی
دومین مأموریت اصلی این اداره کل، نظارت عالیه (راهبردی) می باشد که با ساز و کارهای موجود و در دست تدوین در حال پیگیری است. در این راستا، با هدف نظارت بر اجرای سیاست های کلان، طی سال ۱۴۰۳، تدوین دستورالعمل و چارچوب نظارت راهبردی، بررسی نتایج پایش و برنامه های ستادها و واحدهای تابعه و همچنین نشست های هم اندیشی با کارشناسان و مدیران ستادها و واحدها صورت پذیرفت. همچنین در مسیر هوشمند سازی این نظارت، جمع بندی معماری و ارائه الگوی اولیه «سامانه پایش و نظارت راهبردی» در سال گذشته صورت پذیرفت. حضور در مجامع عمومی ستادها و واحدهای تابعه بخش دیگری از وظیفه نظارتی این اداره کل می باشد که در سال ۱۴۰۳ با برنامه ریزی و حضور در ۴۷ مجمع عمومی ستادها و واحدهای تابعه آستان قدس رضوی محقق گردید.

مطالعه، بررسی و ارائه پیشنهاد
بخش قابل توجهی از فعالیت های جاری اداره کل بررسی و نظارت راهبردی به مطالعه و اعلام نظر کارشناسی پیرامون مسائل ارجاعی از سوی تولیت آستان قدس رضوی اختصاص می یابد که پیرامون آن اقدامات زیر صورت می پذیرد: جمع آوری و بررسی کلیه سوابق مرتبط با مسأله ارجاع شده از سوی تولیت معزز، دعوت از حوزه های کارشناسی مرتبط با موضوع در آستان قدس رضوی و واکاوی آن، تنظیم گزارش شناخت اولیه مسأله جهت توصیف جامع اما مجمل آن، تحلیل و استنتاج پیرامون جنبه های مختلف مسأله و بررسی تطبیقی آن با مدل های الگو و استاندارد، مشارکت و مشورت با خبرگان و جمعیت های تخصصی مرتبط با موضوع؛ به ویژه در دانشگاه و حوزه جهت استخراج راهکارها و پیشنهادات حل مسأله، انجام تطبیق میان پیشنهادات ارائه شده با سیاست ها و ارزش های بنیادین آستان قدس رضوی و همچنین اقتضائات اجرایی سازی آن ها، ارائه مشروح مستندات به انضمام خلاصه مدیریتی مشتمل بر جمع بندی موضوع و پیشنهادات به تولیت محترم. در سال ۱۴۰۳، مجموعاً بررسی ۶۱ مسأله و پرونده موضوعی به این اداره کل واگذار شد و در قالب بررسی های تخصصی انجام شده، با مشارکت و مشورت خبرگان و جمعیت های تخصصی مرتبط با آستان قدس رضوی، مجموعاً ۹۷ پیشنهاد عملیاتی از سوی اداره کل بررسی و نظارت راهبردی، به تولیت محترم تقدیم گردید.

تحلیل محتوای فرمایشات راهبردی تولیت معزز
بررسی مجموعه بیانات تولیت آستان قدس رضوی، بخش دیگری از وظایف اداره کل بررسی و نظارت راهبردی است. در این راستا و در سال ۱۴۰۳، با هدف دستیابی به نکات مهم کلیدی و توصیه های مهم ایشان در خصوص مسأله «زائر و زیارت»، پژوهشی در ۶۰۰ سخنرانی معظم له با حدود ۶ هزار صفحه محتوا انجام و پس از چند مرحله تحلیل محتوا و مضمون بیانات، موضوع «زائر و زیارت» به عنوان دال مرکزی و دغدغه اصلی ایشان شناسایی گردید، بدین صورت که کلمات «زائر» و «زیارت» و مفاهیم مربوط به آن در بین ۱۰ کلمه بسیار پرکاربرد تولیت محترم در ۶۰۰ سخنرانی بوده و نزدیک به ۲۸ هزار و ۵۰۰ بار تکرار شده است که بیانگر اهمیت این موضوع در منظومه فکری ایشان می باشد.