مرکز ارتباطات‌و رسانه

بیشک یکی از دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی در بخش اندیشه و فرهنگ دینی، گسترش معارف اهل بیت (ع) در میان خواص و عوام جامعه بوده است. گرچه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و بر اساس میراث شیعی، مردم ایران محب خاندان پاک رسول الله (ص) بوده‌اند، اما بعد از انقلاب ترویج معارف و اندیشه حضرات معصومین (ع)، به عنوان کاری که در دوره‌های گذشته با مانع جدی مواجه بوده است، به صورت کمی و کیفی سرعت گرفت. یکی از اقدامات شایسته تقدیر که به همت سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی و علما و پژوهشگران حوزه دین، با هدف گسترش معارف اهل بیت و شناخت و شناساندن حضرات ائمه معصومین (ع) بعد از چند دهه احیا شد، برگزاری کنگره جهانی حضرت رضا (ع) است.
کنگره‌ای پژوهشی برای شناخت پیشوایان دین
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، روند شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی و نهادهای انقلابی، تا بدان‌سان با حوادث و وقایع تلخ و شیرین گوناگون همراه بود که فرصت کمتری برای فعالیت‌های بزرگ فرهنگی وجود داشت. کنگره جهانی حضرت رضا (ع) دارای قدمتی ۴۰ ساله است. در سال ۱۳۶۲ نخستین کنگره جهانی حضرت رضا (ع) آغاز و تا سال ۷۲ چهار کنگره برگزار شد که در سطح بسیار بالایی با حضور اندیشمندان، علما، فضلا و مراجع عظام برگزار می‌شد و رهبر حکیم انقلاب نیز از سخنرانان اصلی این کنگره بوده‌اند. در واقع کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» به نوعی انعکاس سخنرانی‌های ایشان در چهار کنگره است. پس از توقفی تقریباً ۳۰ ساله در برگزاری این کنگره، در سال ۱۴۰۱ تولیت آستان مقدس رضوی عزم و تأکید کرد تا این کنگره به عنوان پرچم و سرمایه هویتی آستان قدس رضوی احیا شود تا بتواند امتداد ملی و جهانی بیابد.
مشارکت علمی ۳۰ کشور جهان در کنگره پنجم
در مدت یک سال و نیم ۵۰ پیش‌نشست برگزار شد که ۱۷ پیش‌نشست در خارج از ایران و ۳۳ پیش‌نشست در داخل ایران برگزار گردید. در پیش‌نشست‌های خارج از ایران ۳۰ کشور مشارکت کردند و ۵ پیش‌نشست در کشورهای آمریکای لاتین، پاکستان، عراق، ترکیه و در اروپا با محوریت انگلیس برگزار شد. در این پیش‌نشست‌ها که هر یک دست‌کمی از یک نشست جدی و مهم علمی نداشت، امتدادی در میان شیعه‌شناسان، ایران‌شناسان و علاقه‌مندان به مطالعه فرهنگ اهل بیت (ع) در رشته‌های مختلف از حوزه‌های معارف دینی صورت گرفت و حتی کسانی که تخصصشان ریاضیات، کامپیوتر، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و علوم سیاسی بود نیز با رویکردهای مختلف، دغدغه‌ها و اندیشه‌های خود را به موضوع این کنگره گره زدند.
اندیشه تمدنی امام رضا (ع): عدالت برای همه، ظلم به هیچ‌کس
با تلاش‌های گسترده پنجمین کنگره جهانی حضرت رضا (ع) در روزهای ۲۴ و ۲۵ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ و بعد از سه دهه در تالار قدس حرم مطهر حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) با تدارک هم‌زمان ۲۰ نشست تخصصی با پیام مراجع عظام تقلید، حضور مسئولان عالی‌رتبه نظام، اساتید برجسته داخلی و خارجی برگزار شد. آستان قدس رضوی در پرتو عنایات هشتمین خورشید ولایت و امامت، حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و به برکت انقلاب اسلامی با گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، توانسته به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های مذهبی و فرهنگی جهان اسلام توجه ویژه‌ای به موضوعات علمی معطوف نماید و حاصل آن در ایجاد مؤسسات و مراکز متعدد در حوزه علم و فرهنگ نمود یافته است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان مهم‌ترین مأموریت آستان قدس را اثرگذاری علمی و فرهنگی برگرفته از چشمه جوشان حکمت، معرفت، آموزه‌های گران‌سنگ و معارف بلند و متعالی حضرت ثامن‌الحجج (ع) در ایران اسلامی و جهان قلمداد نمود. کنگره جهانی امام رضا (ع) نیز یکی از رویدادهایی است که در جهت احیاء امر امام رضا (ع) برگزار شد.
تمرکز بر مفهوم بنیادین عدالت در پژوهش‌ها
پنجمین کنگره مقارن با میلاد با سعادت حضرت رضا (ع) اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در مشهد مقدس برگزار شد. کنگره جهانی حضرت رضا (ع) تاکنون افزون بر مجموعه مقالات کنگره‌های اول تا سوم، آثار ارزشمند علمی پژوهشی درباره امام رضا (ع) و دیگر ائمه (ع) را به چاپ رسانده است و در آینده نزدیک با نمایه مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) بر این امر اهتمام خواهد داشت. کنگره پنجم بر مفهوم بنیادین عدالت به عنوان یک کلان‌اصل اعتقادی و عملی در عرصه فردی و اجتماعی تمرکز داشت. نیاز به تبیین مفهوم خاص عدالت در تمدن نوین اسلامی و اندیشه تمدنی امام رضا (ع) و بحث راجع به جنبه‌های نظری، عملی و اخلاقی آن، دغدغه اصلی کنگره پنجم را تشکیل می‌داد.
رونمایی از مجلدات مقالات علمی پژوهشی
مجلدات مقالات پنجمین کنگره جهانی حضرت رضا (ع) در آیین اختتامیه این کنگره که شامگاه سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳، برگزار شد، رونمایی شد. دبیرخانه کنگره جهانی حضرت رضا (ع) متن کامل ۱۴۰ مقاله و ۲۰۰ چکیده از متفکران و اندیشمندان حوزه عدالت به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی از ۳۲ کشور را در ۸ جلد به زیور طبع آراسته بود. مجموعه این مقالات در سایت کنگره به آدرس www.gcir.imamreza.ac.ir بارگذاری شده است و نسخه الکترونیک مجلدات نیز پس از ویرایش علمی در اختیار عدالت‌پژوهان و علاقه‌مندان به حوزه علوم اسلامی و معارف رضوی قرار گرفت.
برگزاری کنگره علمی پژوهشی هر دو سال
عنوانی که برای کنگره پنجم و شش کنگره‌ای که بعد از آن هر دو سال یک‌بار برگزار خواهد شد، در نظر گرفته شده، دیدگاه‌ها و رویکرد تمدنی حضرت رضا (ع) به مسائل مختلف است. تلاش شده است مسائل و چالش‌هایی را که در سطح جهان وجود دارد به آن پرداخته شود. موضوع کنگره پنجم «عدالت برای همه، ظلم به هیچ‌کس» بود. عدالت و تبعیض اساسی‌ترین موضوع جهان معاصر ما است. مهم‌ترین شاخصه کنگره پنجم بین‌المللی بودن آن است و اینکه به مهم‌ترین نیاز جهان امروز که عدالت و مهم‌ترین چالش امروز جهان که تبعیض است به صورت محوری پرداخته شده است. کنگره جهانی حضرت رضا، کنگره عمیقی است و توانسته با کسانی که مشارکت می‌کنند ارتباط محتوایی برقرار کند و این ارتباط محتوایی یک محتوای عمیقی را منعکس می‌کند. کنگره حضرت رضا (ع) کنگره بدون کاغذ بود و تلاش شده بود که در بخش محصولات هیچ کاغذی چاپ نشود و تولیدات کنگره به صورت الکترونیک در اختیار گذاشته شد و افراد با کیوآرکد توانستند آن‌ها را دریافت نمایند.
پیش‌نشست‌های علمی و پژوهشی در گستره ملی و بین‌المللی
نخستین پیش‌نشست پنجمین کنگره جهانی حضرت رضا (ع) در روز ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ به میزبانی سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس و در محل سالن اصلی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان در مشهد مقدس برگزار شد. این نشست که پس از سه دهه وقفه برقرار شد، میهمانانی از ۲۰ کشور مختلف را گرد آورد که در دو پنل اصلی با ارائه مقالات و طرح تجارب زیسته خود نسبت به محور اصلی کنگره و محورهای فرعی قابل پیوست به آن به بحث و گفت‌وگو پرداختند. دومین پیش‌نشست بین‌الملل، به صورت منطقه‌ای در اقیانوسیه برگزار شد و شرکت‌کنندگان حسین الدیرانی، عضو مجمع تقریب اهل البیت (ع) در استرالیا، شیخ دکتر زید السلامی، فارغ‌التحصیل فلسفه از دانشگاه ملی استرالیا، شیخ محمد دهنوی کالج الکوثر و فعال اجتماعی محمد صادق بودند. برخی از پیش‌نشست‌های کنگره امام رضا (ع) با موضوعات سبک‌شناسی مواجهه با معنازدایی و بحران هویت در اندیشه تمدنی امام رضا (ع)، ابعاد کرامت انسان از منظر آموزه‌های دینی، کرامت انسانی در آموزه‌های رضوی و تأثیر آن بر دادرسی عادلانه، جایگاه اخلاق در فراز و فرود تمدن با تأکید بر دیدگاه امام رضا (ع) و امام رضا (ع) و افق‌های آینده، افق آینده تمدنی در منطق امام رضا (ع)، مناسبت عدالت و سعادت در اندیشه اسلامی با تأکید بر اندیشه‌های تمدنی امام رضا (ع)، صورت‌بندی مقاومت‌های تاریخی و ارزیابی آن‌ها از منظر منطق عدالت، نگاه عدالت‌ورزانه به مقوله علم و نقش آن در گسترش و تحکیم عدالت اجتماعی، عدالت اجتماعی در سیره امام رضا (ع) برگزار شد.