بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در سال 1401 گام‌های بلندی را در ارتقای جایگاه علمی و حقوقی این بنیاد برداشت. در بخش پژوهش‌ها و فعالیت‌های علمی، اهتمام بر امر مسئله‌محوری و حرکت به سوی تولید علم در امر نیازهای پژوهشی آستان قدس رضوی و جامعه را دنبال کرد. همچنین در بخش کالبدی نیز موفق به دریافت ابلاغیه مصوبه ارتقای جایگاه حقوقی بنیاد از ریاست محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی شد.

یکی از دستاوردهای مهم آستان قدس رضوی در سال 1401 ارتقای جایگاه حقوقی بنیاد پژوهش‌ها به پژوهشگاه بود که اساسنامه جدید آن همزمان با سی و هفتمین سالروز تأسیس این مجموعه توسط ریاست محترم جمهوری به عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اساس مصوبه این شورا ابلاغ شد. این موضوع، رخداد بزرگی بود که جایگاه حقوقی بنیاد را به طور جدی در کنار دیگر پژوهشگاه‌های کشور مورد توجه قرار دهد.

در پی ارتقای سطح بنیاد، سه هدف مهم؛ ارتقای جایگاه حقوقی بود که محقق شد، تحول ساختاری که امسال نهایی شد و اینکه بنیاد بتواند با مجموعه کوشش‌های علمی خود پاسخگوی نیازهای پژوهشی آستان قدس رضوی، استان‌های خراسان و عرصه ملی باشد. این مهم نیازمند اقداماتی است از جمله توانمندسازی پژوهشگران که فرایند آن آغاز شده است.

بنیاد پژوهش‌ها در سال 1401 قرارداد دو پروژه بزرگ را به امضا رساند و اقدامات اولیه پروژه سوم نیز انجام شد.

طرح «زیست عفیفانه» با هدف ارائه مهارت‌های لازم به والدین درباره زیست عفیفانه فرزندان خود که تفاهم‌نامه این پروژه با معاونت امور زنان نهاد ریاست جمهوری منعقد شد.

این پروژه دارای سه بخش مهم است که بر اساس نیازسنجی‌های صورت گرفته و تدوین درسنامه‌های 5 دقیقه‌ای، اکنون مراحل تولید 100 درسنامه پیگیری می‌شود. بخش دوم تربیت 50 مدرس است که بتوان این درسنامه‌ها را به صورت حضوری به والدین ارائه کرد؛ ضمن اینکه آموزش مجازی 10 هزار نفر از والدین نیز هدف‌گذاری شده است و بنیاد در صدد است این تعداد را به رقم‌های میلیونی برساند. این پروژه قرار است تیرماه سال 1402 به اتمام برسد.

پروژه «دانشنامه واقفان» نیز از دیگر پروژه‌هایی است که با همکاری بنیاد بهره‌وری و موقوفات آستان قدس رضوی در حال انجام است. این پروژه از خوانش مجدد وقفنامه‌ها آغاز می‌شود و به رفع نیازهای آستان قدس می‌پردازد.

پروژه دیگر نیز در پی مطالبات مقام معظم رهبری طراحی شده است که به موضوع پیشگیری، درمان و سلامت اداری و اخلاق مجلس و قانون‌گذاری می‌پردازد. مذاکرات اولیه انجام این پروژه صورت گرفته که امید است به زودی نهایی شود.

این پروژه‌ها با هدف حل مسائل مبتلا به و به روز جامعه با پشتوانه معارف شیعی و رضوی، پاسخگوی نیازهای آستان قدس رضوی و نیازهای پژوهشی عینی امروز و فردای جامعه است.

یکی از اولویت‌های بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان در برنامه تحولی سال 1401، توجه به عناصر تمدنی در اسلام بود. در همین راستا موضوع سادات‌پژوهی مورد توجه قرار گرفت و تاکنون 6 جلد از مجموعه «اطلس تاریخی سادات» با توجه به منطقه و استان از جمله سادات همدان، فارس، اصفهان، خراسان بزرگ، قم و آوه چاپ شده و دو کتاب دیگر نیز اکنون مراحل چاپ را می‌گذراند.

از آنجایی که اساس پژوهش با ایده‌های نو و اثربخش آغاز می‌شود و یک مرکز پژوهشی با ایده نو رشد و پیشرفت می‌کند، بنیاد پژوهش‌های اسلامی نیز در 1401 چند ایده نو را در دستور کار خود قرار داد:

1. کتاب «پند بیهوده» در شمار ایده‌های نو بود که امسال برای دومین نوبت تجدید چاپ شد و نسخه صوتی آن نیز امسال به مرحله بهره‌برداری رسید. در این کتاب بر این نکته تأکید شده است که انباشت پندهای بیهوده در جامعه منجر به اخلاق‌گریزی می‌‎شود.
2. «زبان‌های هم زمان» دیگر اثری است که امسال در قالب کتاب منتشر شد. این اثر الگوی عملیاتی در جهت افزایش اثربخشی تبلیغ، تدریس و تربیت است.
3. اثر «الهیات عملی» نیز از مجموعه ایده‌های جدید بود که با همکاری انجمن علمی فلسفه دین ایران در 1401 منتشر شد.

4. طرح «عمومی‌سازی دانش» هم به‌عنوان یکی دیگر از اهتمامات بنیاد پژوهش‌ها در توجه به ایده‌های جدید بود که درصدد است سواد عمومی مردم در خصوص علومی همچون پزشکی و حقوق را ارتقا دهد. در همین راستا کارگاه‌های آموزشی برای محققان و پژوهشگران برگزار شد.

   به دنبال عمومی‌سازی معارف اسلامی هستیم و نگاه و رویکرد بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس این است که این معارف را از وضعیت تبعید شده در مراکز و دپارتمان‌های پژوهشی خارج کند و به میان توده مردم ببرد از همین رو ریل‌گذاری جدیدی در بنیاد نهادینه شد.

5. در بخش انتشار کتاب، نشر کتاب‌های عمومی بر عهده انتشارات به‌نشر و چاپ آثار علمی و تخصصی وظیفه بنیاد پژوهش‌ها بوده است اما در طرح تحولی بنیاد پژوهش‌ها، اعتقاد بر این است که کتاب‌های علمی باید مخاطب عمومی داشته باشد از همین رو توسعه و تولید دستاوردهای غیر مکتوب در دستور کار قرار گرفت و در سال 1401 دو کتاب «خادم تراز» و «پند بیهوده» به صورت کتاب صوتی نیز منتشر شد.
6. از دیگر ایده‌های انجام شده در این مرکز می‌توان به «پژوهش بیهوده» که یک محصول تصویری است، اشاره کرد.

یکی از برنامه‌های جدی بنیاد پژوهش‌های اسلامی در سال 1401 استفاده از ظرفیت علمی دانشمندان تراز اول کشور در حوزه و دانشگاه است. به همین منظور نشست‌های علمی در سال 1401 توسعه جدی یافت. یکی از برنامه‌های مربوط به این سرفصل ایجاد هیئت‌های اندیشه ورز در موضوعاتی همچون کلام، وقف، زیارت، حدیث رضوی و اخلاق خدمت است.